کلیات مربوط به مواد صناعی اعتیادآور مخاطره آمیز ترین دوران زندگی از نظر ابتلا به سوء مصرف مواد مخدر، دوره بلوغ و نوجوانی است. فرآیند بلوغ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی هر فرد است به طوری که این دوران، دوران طوفان و فشار خوانده شده است. با ظهور بلوغ، مرحله نوجوانی آغاز می شود. نوجوانی دوره انتقال است. دوره ای که فرد قبل از این که خود را بیابد، دچار اختلال یا اغتشاش در نقش خود و بحران هویت می گردد. فردی که قبل از این به عنوان کودک به خوبی ایفای نقش می کرد، در برخی از ابعاد تلاش می نماید نقش یک فرد بالغ را ایفا نماید.
در دوره نوجوانی، نوجوان در وضعیتی بین دو مرحله کودکی و بزرگسالی قرار گرفته و زیر فشار و انتظارات این وضعیت قرار دارد. از طرف دیگر، تغییرات سریع جسمانی نوجوان سبب می شود تا احساس نامتناسب بودن نماید. این تغییرات فیزیکی منجر به اختلال تصویر فرد از خود می شود. این تصویر ذهنی با تصویری که فرد از خود در آیینه می بیند متفاوت است و شامل درک فرد از وضعیت جسمانی خود می باشد.
بنابراین، تحول بلوغ و نوجوانی، تصویر ذهنی نوجوان از جسم و هویت شخصی اش را تهدید می کند. نوجوان با در نظر گرفتن تجربیات گذشته و قبول تحولات بلوغ، هویت خویش را از نو بازسازی می کند. حتی مخالفت و ستیز نوجوان با والدین و عصیان در برابر ارزش ها و قدرت ها و دخالت های دیگران، برای تثبیت هویت و جدا نمودن هویت خویش از سایرین است. این عوامل یعنی اغتشاش نقش و نیاز به ایفای نقش به عنوان یک فرد بالغ، اختلال در تصویر فرد از خود و نیاز به پذیرفته شدن از طرف دوستان و استقلال، نوجوان را به رفتارهایی مانند سیگار کشیدن یا سوء مصرف مواد مخدر دیگر سوق می دهد.
استراتژی هایی که اطلاعات، نگرش ها و رفتار کودکان و نوجوانان در مورد مواد مخدر، الکل و دخانیات و مهارت های انطباقی و اجتمای و نیازهای آنان را مورد هدف قرار می دهند، در حقیقت شایع ترین روش های پیشگیری هستند.
این برنامه بر این باور استوار است که مصرف مواد مخدر به دلیل فقدان آگاهی صحیح از زیان های مصرف مواد مخدر صورت می گیرد. اگر چه مطالعات نشان داده اند که استفاده از این روش به تنهایی تأثیر چندانی در کاهش اعتیاد ندارد، با این حال میبایست همواره به عنوان یکی از (راه های اصلی مداخله در برنامه های جامع پیشگیری، مورد استفاده قرار گیرد).
تغییر نگرش های مثبت و تثبیت نگرش های منفی نسبت به مصرف مواد مخدر عبارتند از باورهای فرد در مورد نتیجه و عواقب هرکار و ارزشی که فرد برای این نتیجه قائل است. نگرش ها دلایل منطقی بروز رفتارهای هر فرد خاص هستند. بدیهی است که قبل از شروع فعالیت های پیشگیری، مطالعه و شناخت باورها و نورم های هر اجتماع اهمیت بسیاری دارد. نتایج حاصل از مطالعات مختلف ثابت کرده اند افرادی که نسبت به مواد مخدر نگرش ها و باورهای مثبت دارند احتمال مصرف و اعتیادشان بیشتر از کسانی است که نگرش های خنثی یا منفی دارند.
لیکن تغییر یا ایجاد نگرش هایی که به طور طولانی باقی بمانند کار آسانی نیست. تقویت نگرش های منفی یا تغییر نگرش ها از خنثی به منفی آسان تر از تغییر نگرش مثبت به منفی است. متأسفانه اغلب برنامه های آگاه سازی از مدارس شروع می شوند در حالی که کودکان را باید از سنین کوچک تر که هنوز باورهایشان به طور کامل شکل نگرفته است مورد هدف قرار داد.
