خود کنترلی کم و اعتماد به نفس پایین در بین دانش آموزان می تواند منجر به بروز مشکلات آموزشی در بین دانش آموزان شود. بر اساس نتایج به دست آمده در پژوهش ها، بین خود کنترلی دانش آموزان و فرار از مدرسه، رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین خود کنترلی و مشکلات حاد آموزشی و مردودی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد.
خود کنترلی نشان داد که خود کنترلی کم با برخی از مشکلات از جمله مصرف الکل، رانندگی خطرناک و مصرف مواد مخدر توأم است. همچنین این افراد به راحتی ترک تحصیل کرده و رفتارهای خشونت آمیز انجام می دهند. سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان با افت عملکرد تحصیلی، کاهش نمرات، غیبت و فرار از مدرسه همراه است. سوء مصرف مواد مخدر می تواند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را کاهش دهد. بنابراین، مسئولین باید قادر به ارزیابی میزان مشکل، درک عوامل مؤثر، تشخیص علائم و نشانه ها، و استفاده از مداخلات آموزشی در شناسایی و جلوگیری از سوء مصرف مواد مخدر باشند.
تئوری عمومی جرم و بسیاری از مطالعات تجربی نشان داده اند که افراد با خود کنترلی کم و اعتماد به نفس پایین احتمال بیشتری در ارتکاب جرم و دیگر رفتارهای ناسالم دارند. افراد با خود کنترلی کم به نظر می رسد تمایل زیادی برای تجربه هیجان بدون توجه به عواقب طولانی مدت آن دارند، در حالی که ممکن است برخی از این فعالیت ها توأم با مشکلات و انحرف باشد. به طور کلی، به نظر می رسد کسانی که فاقد خود کنترلی هستند بدون توجه به منافع دراز مدت خود و همچنین منافع دیگران، به خصوص در زمانی که فرصت بالقوه لذت بخشی برای آنان ایجاد شود، ممکن است مرتکب جرم و جنایت شوند.
بررسی نوجوانان از نظر وضعیت خود کنترلی و اعتماد به نفس و شناسایی نوجوانانی که دارای خود کنترلی پایین هستند و شروع آموزش مهارت های خود کنترلی، می تواند در کاهش تمایل به مصرف مواد مخدر، سیگار و سایر رفتارهای پرخطر نظیر تماس جنسی محافظت نشده و رانندگی با سرعت غیرمجاز مؤثر باشد و از طرف دیگر می تواند در کاهش مشکلات آموزشی نظیر فرار از مدرسه و ترک تحصیل و مردودی دانش آموزان مؤثر باشد. این آموزش ها باید برای نوجوانانی که بیشتر در معرض خطر هستند، مانند نوجوانانی که دارای والدین معتاد بوده و یا دوستان مصرف کننده مواد مخدر دارند در اولویت قرار گیرد.
مهارت های خود کنترلی قابل آموزش بوده و تجربیات متعددی در این زمینه وجود دارد که نشان دهنده تأثیر آموزش خود کنترلی بر کاهش رفتارهایی مانند کشیدن سیگار و مصرف مواد مخدر در نوجوانان است. در مطالعه ای که اخیراً انجام شد، نتایج نشان داد که در گروه مداخله که مهارت خود کنترلی به آنان آموزش داده شده بود در مقایسه با گروه کنترل، آگاهی و قصد کشیدن سیگار به طور قابل توجهی بهبود یافته است.
