درمان فراشناختی و شناختی - رفتاری روش های مؤثری برای کاهش اعتیاد به مواد مخدر هستند. رفتار درمانی شناختی که در ایران با نام درمان شناختی - رفتاری هم شناخته می شود، یکی از بزرگ ترین دست آوردهای علم روان شناسی در نیم قرن گذشته است. این روش درمانی چنان مؤثر بوده است که برای توصیف آن از عبارت «انقلاب شناختی» استفاده می شود. درمان شناختی رفتاری یک روش روان درمانی کوتاه مدت است که روان درمانگران از آن برای آموزش افراد استفاده می کنند و احساسات و رفتارهای آن ها را از طریق تغییر الگوهای فکری و باورهایشان، تغییر می دهند. در حقیقت اساس رفتار درمانی شناختی این است که نوع تفکر و الگوهای فکری و شناخت ما از محیط اطراف و خودمان و البته تفسیر شخصی ما از اتفاقات زندگی، باعث بروز رفتارها و احساسات ما می شود و به طور کلی ما هر طور که فکر کنیم، همان طور هم احساس می کنیم و رفتارهای ما متناسب با همان افکار و احساسات شکل می گیرند.
رفتار درمانی شناختی در ترک اعتیاد نوعی روش روان درمانی است که تمرکزش بر تأثیر باورها، تفکرات و نگرش های فرد بر احساسات و رفتارهای اوست. هدف از رفتار درمانی شناختی این است که به شما آموزش دهد چگونه در طول زندگی تان فعالانه با مشکلات یا اتفاقات مختلف مواجه شوید و آن ها را پشت سر بگذارید.
یکی از اساسی ترین اصول رفتار درمانی شناختی این است که افکار غیر واقعی و غیر منطقی و دقیق تر بگوییم افکار تحریف شده شما، باعث ایجاد ناراحتی و رفتارهای دردسرساز می شوند. در عوض با تفکرات معقول و مبتنی بر واقعیت ها یعنی زندگی، می توانید نه تنها اختلالاتی مانند افسردگی و اضطراب را از خود دور کنید، بلکه در سخت ترین چالش های زندگی واکنش مناسب نشان دهید. بنیان گذاران نظریه درمان شناختی رفتاری، توضیح می دهندکه تفکرات، ادراکات و برداشت های افراد افسرده از اتفاقات زندگی، کاملاً تحریف شده و غیر واقعی است.
افراد افسرده به طور گسترده دچار «خطاهای شناختی» هستند. منظور از خطاهای شناختی، الگوهای فکری ذهن ما هستند که واقعیت اتفاقات زندگی را کاملاً اشتباه و غیر واقعی تفسیر می کنند. به طور مثال فردی که دچار یک خطای شناختی به نام «ذهن خوانی» باشد، اگر وارد یک مهمانی شود و افراد مختلف در مهمانی به او نگاه کنند، فکر می کند که این افراد در ذهن خودشان طرز لباس پوشیدن و حرف زدن او را مسخره می کنند. این در حالی است که هیچ گواهی وجود ندارد که نشان دهد افرادی که در آن مهمانی به او نگاه می کنند لزوماً به او فکر می کنند و حتی اگر به او فکر کنند طرز لباس پوشیدن و رفتار او را مسخره می کنند. وقتی فردی دچار چنین خطای شناختی باشد به خاطر طرز فکر غیر واقعی و غیر منطقی خود، دچار ناراحتی بسیار زیادی می شود. خطاهای شناختی شامل موارد بسیار زیادی می شوند از جمله استدلال های احساسی، تفکر سیاه و سفید، نتیجه گیری های شتابزده و بسیاری موارد دیگر. این برداشت های اشتباه از واقعیت، در نتیجه «افکار خودکار» رخ می دهد. این افکار خودکار باعث می شوند که افراد به جای بررسی واقعیت ها، معنای تحریف شده و غیر واقعی از اتفاقات اطرافشان برداشت کنند. تمرکز رفتار درمانی شناختی بر اصلاح افکار خودکار و به چالش کشیدن اعتبار افکار غیر حقیقی در برابر واقعیت هاست.
