طبقه بندی مواد مخدر و انواع آن

اعتیاد به مواد مخدر پدیده ای است که از زمان های دور در جوامع مختلف بشری وجود داشته و در حال حاضر نیز، با وجود پیشرفت های علمی و افزایش سطح شعور و آگاهی مردم، همچنان در حال گسترش است و هر ساله افراد زیادی را به دام خود می اندازد. اعتیاد به مواد مخدر تنها جنبه شخصی و فردی ندارد، بلکه آسیب اجتماعی و اقتصادی جامعه نیز آثار زیان آور و جبران ناپذیر بر جای می نهد.

همه گیر شناسی اعتیاد

مطالعات همه گیر شناسی اعتیاد دارویی نه تنها با اشکالات و بی دقتی های معمول مواجه است، بلکه مسائل خاص مطالعات دارویی، به ویژه الگوها و روش هایی که به سرعت تغییر می یابند، نیز در نتایج حاصل مؤثرند. به طور کلی، عقیده بر این است که مصرف حشیش و هالوسینوژن ها از سال ۱۹۶۰ در امریکا بسیار افزایش یافته است. وضع دارویی، در سال ۱۹۷۳، (مطالعه کمسیون ملی ماری جوانا و اعتیاد) نشان داد که الکل و توتون پر مصرف ترین داروهای امریکاست و ماری جوانا در ردیف سوم قرار دارد.

طبقه بندی مواد مخدر

تا کنون، طبقه بندی های متعددی از مواد مخدر صورت گرفته است. در سال ۱۹۵۷، در سومین کنگره جهانی روانپزشکی طبقه بندی نویی، بر اساس مفهوم تونوس روانی، پیشنهادی پیر ژانه، ارائه شد. تونوس روانی مبتنی بر سطح آگاهی، بیداری و خلق و خوی است. بر اساس طبقه بندی مذکور مواد مخدر به تناسب نوع تأثیراتشان در تونوس روانی به سه گروه بزرگ تقسیم شدند:

سه گروه بزرگ مواد مخدر

  • موادی که تونوس روانی را پایین می آورند (سایکولپتیک ها): خواب آورها، آرامبخش ها.
  • موادی که تونوس روانی را بالا می برند (سایکوآنالپتیک ها): آمفتامین ها و محرک ها.
  • موادی که تونوس روانی را مختل می سازند ( سایکودیسلپتیک ها): توهم آورها، هذیان آورها و بهت آور ها.

طبقه بندی فوق بر اساس تأثیر اصلی مواد مخدر در جسم و روان انجام شده است، اما باید توجه کرد که اثر اصلی یک ماده مخدر در موجود زنده متناسب با مقدار مصرف و مدت استفاده از آن است.

طبقه بندی مواد مخدر و انواع آن

در سال ۱۹۷۱، پروفسور دونیکر طبقه بندی دیگری بر اساس منشأ و تأثیر مواد مخدر به شرح ارائه کرد:

طبقه بندی بر اساس منشأ مواد مخدر

1.موادی که منشأ طبیعی دارند، مانند تریاک و مشتقات آن، شانور هندی، مشروبات الکلی.

2.مواد شیمیایی که از منشأ اصلی مصرف خود منحرف شده اند، مانند خواب آور ها، آرام بخش ها، آمفتامین ها.

3.موادی که حاصل تحقیقات آزمایشگاهی هستند، مانند برخی از مواد توهم زا مثل ال. اس. دی.

طبقه بندی بر اساس اثرات سمی مواد مخدر

1.مواد مخدر مرگ آور، مانند هروئین، آمفتامین ها و غیره که تزریق زیاد آن ها در رگ باعث مرگ می شود.

2.مواد مخدر مخرب که پسیکوزهای دارویی تولید می کنند، مانند آمفتامین، برخی مشتقات شانور و ال. اس. دی.

3.موادی که وابستگی و یا اعتیاد ایجاد می کنند.

آلبرت هوفمن طبقه بندی دیگری را ارائه داده که به ترتیب زیر است

  • بی حس کننده ها، کیف آورها
  • مسکن ها و آرام کننده ها
  • خواب آور ها
  • محرک ها
  • توهم زا ها

سازمان بهداشت جهانی مواد مخدر را از دیدگاه دیگری طبقه بندی کرده است. طبقه بندی این سازمان بر اساس میزان نظارتی است، که توصیه می شود مراجع قانون گذاری بر خرید و فروش و مصرف این مواد داشته باشند.

این طبقه بندی، مستلزم در نظر گرفتن گروه های متفاوت زیر است

الف) مواد مخدری که مصرف درمانی آن ها بسیار اندک است (عموماً توهم زاها).

ب 1) موادی با ارزش درمانی معتدل، به خصوص آمفتامین ها.

ب 2) موادی با ارزش درمانی فعال تر، مثل باربیتورات ها و بعضی خواب آورها.

ج) موادی با ارزش درمانی مشخص و خطر ناچیز (هر چند غیر قابل چشم پوشی) برای سلامت فرد، مثل انواع آرامبخش ها، خواب آورها، مسکن ها و بسیاری مواد دیگر.

دولت کانادا، روانگردان های اصلی را به صورت زیر طبقه بندی کرد

مسکن ها، خواب آورها، محرک ها، ضد اضطراب ها، توهم زاها، بهت آورهای افیونی، حلال های فرار، مسکن های ضد افسردگی و آرام بخش های اصلی.