هدف این نوع روان درمانی آموزش روش های عملی و خاص به بیماران است که از طریق آن می توانند با مشکلات خود کنار بیایند که ممکن است شامل اعتیاد، پیشگیری از عود اعتیاد، هراس، اضطراب و افسردگی باشند. مؤثرترین نوع روان درمانی متمرکز بر مقابله، آن هایی هستند که روش‌های خود را بر پایه تحقیقات علمی قرار می‌دهند. توصیه شده ترین آن ها رفتار درمانی شناختی است. افرادی که مشکلات اعتیاد به مواد مخدر دارند باید برنامه های پیشگیری از عود اعتیاد را نیز بررسی کنند.
هدف این نوع روان درمانی این است که به افراد بیاموزد که از نظر اجتماعی و عاطفی مجهزتر شده و در برخورد با افراد دیگر بالغ شوند. به دلایل مختلف، بسیاری از افراد مبتلا به اعتیاد در واقع توانایی های بین فردی ضعیفی دارند. آن ها همچنین تمایل دارند با احساسات به شیوه هایی که خود ویرانگر هستند برخورد کنند. روان درمانی بین فردی معمولاً در چارچوب گروه درمانی انجام می شود و به شرکت کنندگان کمک می کند تا از یکدیگر روش های سالم تری برای بیان خود و برقراری ارتباط با افراد دیگر بیاموزند.
هدف روان درمانی اکتشافی کمک به افراد در کشف ارتباط بین تجربیاتی که در گذشته داشته اند و رفتارهایی است که در حال حاضر دارند. و از آن جایی که این نوع روان درمانی به شرکت کننده نیاز دارد تا رویدادهای دردناک گذشته را به خاطر بیاورد، خود درمان ممکن است برای افرادی که شکننده هستند یا علائم روان‌پریشی دارند آسیب‌زا باشد. مطالعات نشان داده‌اند که بهبودی از یک بیماری روانی خاص ممکن است بدون نیاز به بحث یا بیان آسیب‌های گذشته با موفقیت انجام شود. اما با روان درمانی اکتشافی و مواجهه درمانی، این ها می توانند درمان های مفیدی برای تروما و اختلالات مبتنی بر اضطراب باشند. نباید آن را به عنوان یک گزینه درمانی برای معتادان در حال بهبودی نادیده گرفت.
مواقعی وجود دارد که وقایع خاصی مانند بیماری، مرگ یکی از عزیزان، طلاق یا جدایی یا از دست دادن شغل ممکن است فرد را در معرض سوء مصرف مواد مخدر قرار دهد که منجر به اعتیاد به مواد مخدر می شود. با روان درمانی می توان به افرادی که یک رویداد مهم زندگی را پشت سر گذاشته اند یا در حال گذراندن هستند، کمک کرد. آن ها می توانند یاد بگیرند که چگونه با چنین موقعیت هایی کنار بیایند و بهتر با پیامدهای آن وقایع مواجه شوند.
افرادی هستند که در گذشته خشونت جنسی یا فیزیکی را تجربه کرده اند. همچنین ممکن است آن ها شاهد چنین ضربه ای بوده باشند یا در ایجاد چنین ضربه ای نقش داشته باشند و به همین دلیل به سمت مصرف مواد مخدر بروند. روان درمانی می تواند به افراد کمک کند تا با آسیب های گذشته و اثرات آن رویدادها در زندگی فعلی خود رو به رو شوند. مواجهه با ترومای گذشته فرآیندی حساس است و باید توسط یک روانپزشک ماهر مدیریت شود.
گاهی اوقات ممکن است افراد نتوانند به خوبی از خود مراقبت کنند. این ممکن است قبل از شروع اعتیاد به مواد مخدر و در طول آن باشد. روان درمانی می تواند به چنین افرادی کمک کند تا متوجه شوند که از خود غافل شده اند و یاد بگیرند که چگونه مراقبت از خود را بهتر انجام دهند. مثلاً عادات بد در هنگام خواب است. روان درمانی می تواند به حل این مشکل کمک زیادی کند تا بیماران در حال درمان اعتیاد بتوانند آمادگی بهتری برای رسیدگی به خواسته های روند بهبودی داشته باشند.
