اعتیاد به مواد مخدر یک مشکل اجتماعی و پدیده ای مخرب است که همانند سایر انحرافات اجتماعی پر ارزش ترین سرمایه های کشور یعنی نوجوانان و جوانان را به نابودی می کشاند. این بلای خانمان سوز سالانه سلامت میلیون ها نفر را تهدید می کند و ویرانگری های ناشی از آن زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزش ها و معیارهای اخلاقی است.
خودکنترلی کم به عنوان یک عامل محوری برای سوء مصرف مواد مخدر میان نوجوانان است. با توجه به اهمیت خودکنترلی در بروز رفتارهای پرخطر در نوجوانان، به بررسی رابطه خودکنترلی با تمایل نوجوانان به مصرف مواد مخدر می پردازیم. نتایج تحقیقات انجام شده از دانش آموزان نشان داد که یازده درصد (۷۲ نفر) از دانش آموزان سابقه مصرف سیگار، سه درصد (۲۲ نفر) سابقه مصرف مواد مخدر و دوازده درصد (۷۸ نفر) قصد مصرف مواد مخدر را گزارش نموده اند. بین خودکنترلی و سابقه مصرف سیگار رابطه معنی داری وجود دارد، همچین بین خودکنترلی و سابقه مصرف مواد مخدر و قصد مصرف مواد مخدر و نگرش نسبت به مواد مخدر رابطه معنی داری وجود دارد. نتیجه نهایی نشان می دهد که خودکنترلی به عنوان عامل مهم و کلیدی در گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر، سیگار و الکل است. آموزش به موقع مهارت های خودکنترلی می تواند در پیشگیری از مصرف مواد مخدر بسیار مؤثر باشد، لذا لازم است مسئولین آموزش و پرورش در یک برنامه جامع و مداوم دانش آموزان دارای خودکنترلی کم را شناسایی و به آنان مهارت لازم را آموزش دهند.
بنا به گزارش دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر رقمی حدود ۱۸۵ میلیون نفر برآورد شده است که ۳ درصد جمعیت جهان را شامل می شود. هر چند سیر صعودی مصرف مواد مخدر در کشورهای صنعتی تا حدودی کاهش یافته است اما در ایران سوء مصرف مواد مخدر در میان جوانان سیر پیشرونده ای را طی می کند. با توجه به ساختار جمعیتی کشورمان و فراهم بودن بستر لازم برای شیوع اعتیاد به مواد مخدر در بین جوانان، حدود ۴۴ میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض خطر هستند.
سوء مصرف مواد مخدر در میان جوانان، یکی از معضلات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی جهان امروز است که تأثیر مستقیمی بر سلامتی آنان دارد. سوء مصرف مواد مخدر و مشکلات سلامت ناشی از آن به عنوان یک نگرانی جهانی تلقی شده و یکی از رفتارهای جدی تهدید کننده نوجوانان به شمار می رود. سوء مصرف مواد مخدر در بسیاری از افراد از سن دبیرستان آغازمی شود، بنابراین یکی از مهم ترین راه های کاهش مصرف مواد مخدردر بزرگسالی کنترل آن در نوجوانی است. از نظر اکثر افرادی که با نوجوانان کار می کنند، مهم ترین خطری که این گروه را تهدید می کند، این است که آن ها به عنوان واکنشی در قبال قرار گرفتن مکرر در موقعیت های نامناسب از جمله احساس ناامنی، فشار، آشفتگی روانی، احساس حقارت، طرد شدگی و بیگانگی، تعارض با والدین به مواد مخدر پناه می برند.
معاونت پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر سازمان بهزیستی گزارش کرده است که ۴ درصد معتادان خود معرف کشور زیر سن ۱۵ سال و ۴ درصد در سنین بین ۱۵ تا ۱۹ سالگی مصرف مواد مخدر را شروع کرده اند و در کل ۵۶ درصد در سن زیر ۲۴ سالگی مصرف مواد مخدر را شروع کرده اند. مطالعه دیگری میزان سوء مصرف مواد مخدر در میان دانش آموزان تهران را ۶ درصد گزارش کرده است.
سابقه استفاده از تریاک در نوجوانان دبیرستانی در نقاط مختلف کشور بین یک تا هشت درصد گزارش شده است. با توجه به این که هرم سنی جمعیت تغییر شکل یافته و اکثریت گروه های سنی از گروه های کودکی و زیر ۱۵ سال به سنین بالای ۱۵ سال که در معرض خطر مصرف مواد می باشند تغییر خواهد یافت و به همراه آن کمبود امکانات آموزشی، فرهنگی، تفریحی، بهداشتی و شغلی نمود بیشتری خواهد داشت. پیش بینی می شود در سال های آتی میزان رشد بروز مصرف مواد مخدر به شدت افزایش یابد.
