در حال حاضر، جهان در میان یک اپیدمی مواد افیونی در نظر گرفته می‌شود، زیرا تعداد افرادی که از هر دو نوع مخدر (مانند اکسی کانتین و ویکودین) و هروئین استفاده می‌کنند در حال افزایش است. از آن جایی که این مواد مخدر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند، تعداد مرگ و میرهای ناشی از مصرف بیش از حد مواد مخدر نیز افزایش یافته است. مصرف بیش از حد مواد مخدر علت اصلی مرگ‌های تصادفی در جهان است و مواد افیونی مسئول بیش از نیمی از این مرگ‌ها هستند. هزاران نفر در سال بر اثر مصرف بیش از حد مواد افیونی جان خود را از دست می دهند.
مواد افیونی بر بخشی از مغز که تنفس را کنترل می کند تأثیر می گذارد، بنابراین دوزهای زیاد می تواند تنفس فرد را تا حد مرگ کند کند. هنگامی که فردی در یک دوره زمانی از مواد افیونی استفاده می کند، تحمل می تواند ایجاد شود و در نتیجه نیاز به استفاده از مقادیر بیشتری از این ماده برای تجربه همان مقدار زیاد است. با این حال، بدن ممکن است به اندازه کافی سریع با سرعت تنفس کندتر سازگار نشود و ممکن است منجر به مرگ شود.
هنگامی که مواد افیونی با سایر موادی که دارای اثرات آرام بخش هستند، مانند الکل مخلوط می شوند، می توانند خطرناک تر باشند. گاهی اوقات، افراد از مواد افیونی که استفاده می‌کنند آگاه نیستند، مانند زمانی که هروئین با فنتانیل مخلوط می‌شود. در این موارد، افرادی که قصد مصرف یک دوز معمولی را دارند ممکن است ناآگاهانه از مقدار بسیار بالاتر و بالقوه کشنده استفاده کنند.
از آن جایی که تحمل یک دارو پس از یک دوره پرهیز کاهش می یابد، در این زمان است که افراد در معرض خطر مصرف بیش از حد مواد افیونی قرار می گیرند. اگر فردی که مدتی از مواد مخدر استفاده نکرده است، مصرف همان مقدار قبلی را از سر بگیرد، ممکن است بدن دیگر نتواند دوز را تحمل کند و ممکن است منجر به مرگ شود. مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد مواد افیونی به ندرت فوراً اتفاق می افتد، و اگر سریع اقدام شود، اغلب می توان از آن ها پیشگیری کرد.
تنفسی که بسیار آهسته یا کم عمق است یا تنفسی که متوقف شده است پوستی که مایل به خاکستری یا کبود به نظر می رسد ناخن ها و لب ها آبی می شوند از دست دادن هوشیاری صداهای خفگی استفراغ نبض آهسته یا نامنظم عدم پاسخگویی به محرک ها مصرف بیش از حد مواد افیونی در صورت مصرف بیش از حد مواد افیونی، اقدام فوری اغلب می تواند از مرگ جلوگیری کند. داروی نالوکسون (نارکان) می تواند اثرات مصرف بیش از حد مواد افیونی را معکوس کند.
درمانگرانی که در بهبود اعتیاد تخصص دارند، اغلب می‌توانند به افرادی که معتاد هستند، در تعیین اهداف کوتاه مدت دست یافتنی و توانمند در هنگام تلاش برای غلبه بر اعتیاد کمک کنند. هنگامی که هوشیاری به دست آمد، مهارت های انطباقی را می توان توسعه داد، زیرا فرد برای بازیابی سلامت جسمی و عاطفی تلاش می کند و درمانگر می تواند شروع به کشف منبع یا علت اعتیاد با فرد تحت درمان کند، همان طور که فرد شروع به استفاده از استراتژی های مقابله ای جدید می کند. درمانگر و فرد تحت درمان با هم می توانند برای تعیین اهداف بلند مدت که ممکن است شامل بازسازی روابط آسیب دیده، پذیرش مسئولیت اعمال و رهایی از احساس گناه باشد، تلاش کنند.
