تا به حال بارها با کلمه اعتیاد برخورد کرده اید. اما شاید مفهوم آن توسط افراد مختلف به صورت های متفاوت تفسیر شود. برای برخورد درست با مسأله اعتیاد لازم است دانسته های خود را در خصوص آن افزایش دهیم. آشنایی با تعاریف مرتبط با این مقوله، اولین قدم فراگیری مسأله مربوط به اعتیاد است.
اختلال مصرف مواد مخدر به هر حال نتایج مضر و مخرب مواد مخدر را دارد.
الگوی اختلال مصرف مواد مخدر می تواند با خطرات فیزیکی نیز همراه گردد، برای مثال فرد به دنبال اختلال مصرف مواد مخدر مبادرت به رانندگی می کند یا دچار مشکلات قانونی می شود. سیر اختلال مصرف مواد مخدر معمولاً به سمت وابستگی حرکت می کند.
اعتیاد یعنی «وابستگی به مصرف مواد مخدر به گونه ای که کاملاً مضر به حال شخص و اجتماع باشد». با توجه به این تعریف لازم است بتوانیم مواد مخدر را مشخص سازیم. در متون مرتبط با اعتیاد «هر نوع ترکیب شیمیایی که باعث تغییر در کارکرد مغز شود» را ماده مخدر و به مجموعه آن ها مواد مخدر می گویند. این تغییر می تواند به صورت بروز هیجان، افسردگی، رفتار ناهنجار، عصبانیت ها یا اختلال در قضاوت باشد. به عبارت گسترده تر، مواد مخدر شامل آن چیزهایی است که مصرف آن غیرقانونی است، تغییر روانی ایجاد می کند و به خود فرد یا دیگران آسیب می رساند. در پزشکی به جای اصطلاح اعتیاد معمولاً کلمه وابستگی به مواد مخدر به کار می رود که این وابستگی بر دو نوع روانی و جسمی دسته بندی می شود.
وابستگی به یک ماده به معنی «تمایل شدید فرد برای ادامه مصرف یک ماده علیرغم اثرات مضر مصرف آن است». این وابستگی دارای دو جنبه روانی و جسمی است. وابستگی روانی در واقع بدین صورت است که فرد دارای فعالیت های مواد جویی است و جنبه جسمی آن بیشتر، جنبه های فیزیولوژیک آن را که با ترک و تحمل مرتبط است شامل می گردد. اختلال مصرف مواد مخدر حالت خفیف تر از وابستگی به یک ماده است و منظور این است که اگر چه فرد نسبت به مواد مخدر اعتیاد ندارد، ولی آن را علیرغم مشکلاتی که برای فرد ایجاد می کند، مصرف می کند. در اختلال مصرف مواد مخدر، الگوی مصرف حالت مقاومت ناپذیر و اجباری ندارد. با توجه به تعریف مواد مخدر و مفهوم اختلال مصرف مواد مخدر مشخص می شود که سوء مصرف با این‌که حالت خفیف تر از وابستگی است ولی از چند جنبه بسیار مهم است.
تحمل و ترک جنبه های وابستگی جسمی با دو مسأله «تحمل» و «ترک» ارتباط دارد. فرد معتاد مجبور است برای رسیدن به حالت دلخواه (مثال نئشگی یا سرخوشی) به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد یعنی بعد از گذشت مدتی، دیگر با مصرف مقادیر قبلی مواد مخدر به حالت دلخواه نمی رسد و مرتباً مقدار مصرف خود را افزایش می دهد، به این حالت «تحمل» می گویند. علاوه بر این، افرادی که به مصرف زیاد و طولانی مدت مواد مخدر مبادرت می کنند، در صورتی که بخواهند از آن دست بکشند و یا مصرف خود را کاهش دهند دچار علائم ناراحت‌کننده جسمانی و یا تخریب عملکرد اجتماعی، شغلی و ... می شوند، به این علائم «نشانگان ترک یا سندرم محرومیت» گفته می شود و علائم آن برای هر یک از مواد مخدر، متفاوت است. برای مثال فردی که تریاک مصرف می کرده است در صورت قطع آن دچار دردهای شدید دست و پا، اسهال، آبریزش بینی و چشم ها، خمیازه های مکرر و لرز می شود.
