سندرم ترک الکل (AWS) مجموعه‌ای از علائم جسمی و روانی است که پس از قطع یا کاهش ناگهانی مصرف الکل در افرادی با مصرف مزمن بروز می‌کند. این علائم می‌توانند از اضطراب و خستگی خفیف تا تهوع، توهم، تشنج و در موارد شدید، تهدیدی برای جان فرد باشند.
الکل با تأثیر مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی، موجب افزایش فعالیت انتقال‌دهنده عصبی گابا (GABA) در مغز می‌شود؛ ماده‌ای که نقش مهمی در ایجاد حس آرامش و کاهش اضطراب دارد. اما زمانی که مصرف الکل به‌صورت مداوم و بلندمدت ادامه پیدا می‌کند، مغز برای حفظ تعادل خود، تولید طبیعی گابا را کاهش می‌دهد. در نتیجه، هنگام ترک ناگهانی الکل، این تعادل مختل شده و منجر به بروز علائم شدید جسمی و روانی می‌شود.
بیشتر افرادی که دچار مصرف مزمن الکل هستند، در صورت قطع ناگهانی آن با علائمی نظیر اضطراب، لرزش، بی‌خوابی، تعریق و حتی توهم مواجه خواهند شد. این وابستگی جسمی و روانی ممکن است آن‌قدر شدید باشد که فرد برای فرار از ناراحتی، به مصرف دوباره الکل پناه ببرد.
شدت و زمان‌بندی بروز علائم ترک الکل بسته به عواملی مانند مقدار مصرف، مدت‌زمان وابستگی، وضعیت سلامت عمومی بدن و شرایط روانی فرد متفاوت است. با این وجود، الگوی کلی بروز علائم سندرم ترک الکل را می‌توان در سه مرحله اصلی بررسی کرد:
۸ ساعت اول پس از قطع مصرف: علائم اولیه ترک مانند اضطراب، حالت تهوع، سردرد، افزایش ضربان قلب و درد شکم ظاهر می‌شود. این نشانه‌ها اولین هشدارهای بدن نسبت به وابستگی به الکل هستند.
۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد از قطع مصرف: در این بازه زمانی شدت علائم به اوج خود می‌رسد و ممکن است فشار خون بالا برود، ضربان قلب افزایش یابد، تنفس سریع‌تر شود و فرد دچار گیجی یا بی‌قراری شدید شود.
پس از روز پنجم: در موارد شدید، علائم پیچیده‌تری مانند تشنج، توهم دیداری یا شنیداری و دلیریوم ترمنس (هذیان الکلی) بروز می‌کند. این وضعیت خطرناک اغلب در افرادی رخ می‌دهد که بدون مراقبت پزشکی اقدام به ترک الکل کرده‌اند.
نشانه‌های اولیه ترک الکل معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ساعت پس از آخرین مصرف ظاهر می‌شوند. در افرادی که مصرف سبک‌تری داشته‌اند، این علائم ممکن است طی ۴۸ ساعت کاهش یابد، اما در مصرف‌کنندگان مزمن یا وابسته به دوزهای بالا، علائم می‌تواند شدید، ناتوان‌کننده و حتی خطرناک باشد. شایع‌ترین علائم جسمی و روانی ترک الکل عبارتنداز:
برای افرادی که سابقه مصرف طولانی‌مدت و سنگین الکل دارند، احتمال بروز عوارض جدی‌تری مانند تشنج، هذیان الکلی و یا سندرم‌های عصبی مانند ورنیکه-کورساکوف وجود دارد. این علائم نیاز به مداخله فوری پزشکی دارند و نباید نادیده گرفته شوند.
قطع ناگهانی الکل پس از مصرف طولانی‌مدت، مغز را در شرایطی از تحریک‌پذیری شدید قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین عوارض ترک ناگهانی الکل، تشنج است که معمولاً در ۴۸ ساعت اول پس از قطع مصرف رخ می‌دهند، اما در برخی موارد تا چند روز بعد نیز احتمال وقوع آن وجود دارد. سابقه ترک‌های قبلی، خطر بروز تشنج و شدت آن را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
حدود ۵ درصد از افرادی که اقدام به ترک مصرف سنگین الکل می‌کنند، دچار نوعی اختلال شدید به‌نام هذیان الکلی (DT) می‌شوند، وضعیتی خطرناک که با علائمی مانند توهم، تب، تعریق شدید، آشفتگی و حتی نارسایی اندام‌ها همراه است. مرگ‌ومیر ناشی از هذیان الکلی در صورت عدم درمان به‌موقع حدود ۴٪ گزارش شده است.
این اختلال در پی کمبود ویتامین B1 در بدن و معمولاً در افراد با مصرف مزمن الکل دیده می‌شود. علائم آن شامل اختلال شناختی، ناهماهنگی حرکتی و کاهش حافظه است. در صورت عدم درمان، این سندرم می‌تواند منجر به آسیب مغزی جبران‌ناپذیر شود.
برخی افراد حتی پس از پایان مرحله حاد ترک، با علائمی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال خواب و تحریک‌پذیری تا چند ماه مواجه هستند. این حالت به نام سندرم ترک پس از حاد (PAWS) شناخته می‌شود. آگاهی از وجود این مرحله می‌تواند به افراد کمک کند تا برای مقابله با وسوسه بازگشت به مصرف الکل آماده‌تر باشند و روند ترک را با ثبات بیشتری ادامه دهند.
با توجه به خطرات بالقوه ترک ناگهانی الکل، انجام این فرآیند بدون نظارت تخصصی می‌تواند بسیار خطرناک باشد. سم‌زدایی تحت نظر پزشک، شرایطی ایمن و کنترل‌شده را برای بیمار فراهم می‌کند. در این محیط، فرد از خدماتی مانند:
بهره‌مند می‌شود تا دوره ترک را با کمترین عارضه و بیشترین ایمنی پشت سر بگذارد. در برخی موارد، پزشک ممکن است روند کاهش مصرف را به‌صورت تدریجی طراحی کند تا بدن فرصت سازگاری با شرایط جدید را پیدا کند.
باید توجه داشت، که فرایند بهبودی از اعتیاد تنها با انجام سم‌زدایی پایان نمی‌یابد. برای حفظ ترک و پیشگیری از عود، درمان‌های تکمیلی ضروری هستند. این درمان‌ها شامل برنامه‌های زیر هستند:
یک ساختار درمانی جامع، راه را برای بازگشت به زندگی سالم و بدون وابستگی هموار می‌کند. در کلینیک ترک اعتیاد دی، تمرکز اصلی ما درمان ریشه‌ای و اصولی اعتیاد؛ با هدف بازگشت بیمار به یک زندگی سالم، مستقل و بدون وابستگی به مواد مخدر یا داروهای جانشین است.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با وابستگی به الکل روبه‌رو هستید، همین حالا برای دریافت مشاوره تخصصی با ما در کلینیک ترک اعتیاد دی تماس بگیرید. ما در کنار شما هستیم تا با درمانی اصولی و حمایت تخصصی، راهی ایمن و پایدار برای ترک و بازگشت به زندگی سالم فراهم کنیم.
