دیدگاه بیمار و خانواده درباره مشکل اعتیاد به مواد مخدر

نویسنده دکتر شهرام حسام بختیاری

ناشر کلینیک ترک اعتیاد و روانپزشکی دی

: اعتیاد عادت یا رفتاری است که اغلب ترک کردنش مشکل می باشد و نیازمند دریافت کمک و مساعدت است. میلیون ها نفر در سر تا سر جهان مواد مخدر مصرف می کنند که جوانان اصلی ترین گروه آن را تشکیل می دهند. دیدگاه و همچنین برخورد خانواده فرد معتاد با مشکل اعتیاد بسیار حائز اهمیت می باشد و در روند ترک اعتیاد نقش بزرگی دارد.

نقش خانواده ها در ترک اعتیاد یک عضو خانه بسیار مهم است و رفتار هر یک از اعضاء نیز در روند ترک اعتیاد و نیز عود مجدد اعتیاد تأثیرگذار می باشد. در ارزیابی خانواده موارد زیر مد نظر قرار می گیرند.

آیا اعضای خانواده بیمار مصرف کننده هستند؟ آیا بیمار مواد مخدر را از اعضای خانواده دریافت می‌کند؟ آیا اعضای خانواده با ایجاد تنش و تعارض منبع اصلی فشار روانی بیمار هستند؟

خانواده‌هایی که مملو از تنش و درگیری هستند و در آن ها فضایی سرشار از هیجان های منفی وجود دارد، می‌توانند برانگیزاننده بیمار برای مصرف مواد مخدر باشند. دیدگاه خانواده درباره اعتیاد مهم است. اگر خانواده اعتیاد را مشکل تلقی نکنند احتمال مشارکت آن ها در برنامه درمانی کاهش می یابد.

اجبار خانواده برای ترک اعتیاد

خانواده همچنین ممکن است بیمار را به ترک اعتیاد مجبور کنند و یا از راه های نادرستی مانند وادار کردن بیمار به ازدواج، فرستادن اجباری بیمار به سربازی و توقع انجام دادن کار سنگین و فشرده انتظار داشته باشند که بیمار به ترک مواد مخدر اقدام کند. همه این موارد اغلب تأثیر معکوس دارند و بیمار را به مصرف هرچه بیشتر مواد مخدر برمی‌انگیزند.

نقش خانواده معتاد فرد مصرف کننده مواد مخدر

اعضای معتاد خانواده هم، ممکن است با ارائه مواد مخدر، مصرف مواد مخدر در خانه و ترغیب بیمار برای ادامه مصرف، مانع از ترک مواد مخدر شود. البته نقش خانواده هم ممکن است مثبت باشد. این دسته از خانواده ها در کنار بیمار هستند و او را برای ترک اعتیاد به مواد مخدر امیدوار می‌کنند و به بیمار کمک می‌کنند تا مسئولیت رفتارهایش به ویژه مسئولیت مصرف مواد مخدر را بپذیرد.

دیدگاه بیمار و خانواده درباره مشکل اعتیاد به مواد مخدر

احساس مسئولیت بیمار نسبت به اعتیاد

احساس مسئولیت بیمار نسبت به اعتیاد، چگونگی مشارکت او را در درمان اعتیاد را تعیین می‌کند. کسی که بر این باور است که خودش در معتاد شدنش نقش داشته است، اگر روزی برای ترک اعتیاد تصمیم بگیرد، پای انتخاب خود می ایستد.

به علاوه بیمارانی که احساس مسئولیت ضعیفی دارند و مسئولیت درمان را بر دوش درمانگر می‌اندازند، در انجام دادن تکالیف درمانی همکاری چندانی نخواهند داشت. در این موارد باید بر روی مسئولیت‌پذیری بیماران کار شود و به آن ها نشان داده شود که خودشان در معتاد شدن و در ترک اعتیاد نقش مهمی دارند.

تحلیل رفتاری بیمار نسبت به اعتیاد

تحلیل رفتاری و بررسی عوامل زمینه‌ساز حوزه های مهمی هستند که از طریق مصاحبه رفتاری سنجیده می‌شوند. در واقع بخش عمده مصاحبه رفتاری به تحلیل رفتاری اختصاص می‌یابد که در آن مسائل به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرد و پیشایندها و پیامدهای رفتار مشکل‌آفرین مورد توجه قرار می‌گیرند.

ساده ترین شکل ارزیابی افراد معتاد

ساده ترین شکل ارزیابی، تحلیل رفتاری است. برای مثال رفتار ناکارآمدی مانند: مصرف کی، کجا، با چه کسی و چطور اتفاق می‌افتد و فراوانی و شدت آن چقدر است؟ در این راستا لازم است این موارد بررسی شود.

آسان ترین کار این است که از فرد خواسته شود آخرین باری که مصرف داشته است را به یاد آورد و بگوید کجا بود؟ با چه کسی بود؟ کی بود و چقدر مصرف کرد. این سوالات بخش معمولی از فرآیند خود بازنگری رفتار ناکارآمد را تشکیل می‌دهند.