تصور این که همه افراد بشر روزی بتوانند بدون بهشت های خیالی به سر آرند، چندان امکان پذیر به نظر نمی‌رسد. بیشتر مردم، چه زن و چه مرد با این که از رفاه کاملی برخوردارند با این حال آن چنان عرصه را به خود تنگ می کنند و زندگی را یک نواخت و پوچ و بی مایه احساس می‌کنند که می خواهند خود را از دست آن برهانند یا لااقل برای چند لحظه هم که شده آن را فراموش کنند. این حالت همیشه یکی از آرزوهای قلبی و روحی انسان بوده است.
مردم به دنبال راه‌های متعددی برای دسترسی به بهشت ساختگی، یا حداقل، رهایی از افکار آزاردهنده و احساسات عذاب آورند. هر چند بعضی از نظریه ها درباره زندگی تا حدودی بدبینانه است، این حقیقتی است که مردم در طول تاریخ، انواع مختلف مواد مخدر را به امید برخورداری از تعادل حالت احساسی و رفتارخود مصرف کرده اند. مصرف پاره ای از مواد مخدر چنان عمومیت یافته که آن را طبیعی و حتی در خور و بایسته شمرده‌اند. نوشیدن مشروبات الکلی، به مناسبت فرا رسیدن سال نو، دود کردن سیگار برگ به مناسبت به دنیا آمدن نوزاد و... نمونه‌هایی از این موارد به شمار می‌روند. اکثر بزرگسالان نوشیدنی های الکلی را فرح انگیز می دانند. بسیاری از افراد از کودک گرفته تا بزرگسال، کافئین را در قهوه، چای یا سودا را به عنوان یک ماده محرک مصرف می‌کنند. عده بسیار زیادی از نوجوانان و بزرگسالان با دود کردن سیگار، نیکوتین را به ریه های خود وارد می کنند.
دادن تعریفی جامع و مانع از اعتیاد به ویژه در زمینه مواد افیونی و تریاک مشکل است. به قول ویکلر اعتیاد به تریاک و مواد افیونی یک فرآیند چند عاملی است که وجود عوامل متعدد در نوع، شکل، تعداد و حتی آثار و عواقب اعتیاد مؤثر است. عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، روانی، فیزیولوژیایی و بیوشیمیایی در تمام مراحل اعتیاد (علل، سیر، پیشرفت و درمان آن) باید مورد توجه قرار گیرند. از این رو شناسایی ماهیت اعتیاد به تریاک و مواد افیونی حتی در گروه‌های گوناگون اجتماعی یکسان نیست. اعتیاد در معنای وسیع، عبارت است از رفتاری که، بر اثر عادت، بر فرد چنان مسلط می‌شود که کاملاً یا تا حدی رفتارهای سالم او تحت تأثیر قرار می دهد و آن ها را زیر سیطره خود در می آورد. در عمل، اصطلاح اعتیاد، به استفاده مکرر و زیاد از مواد مخدر، محرک و الکل اطلاق می گردد. البته، تا اندازه‌ای که فرد نسبت به آن ها وابستگی شدید عاطفی و جسمی پیدا کند. از معنای اعتیاد چنین استنباط می‌شود که فرد مبتلا به آن، میل بسیار شدیدی نسبت به ماده مخدر مورد اعتیاد پیدا می کند و بدون توجه به عواقب و عوارض آن، می خواهد از طریق ماده مورد نظر به ارضای خاطر بپردازد.
