متاسفانه مانند بسیاری از داروهای دیگر، فن سیکلیدین هم به دلیل خواص توهم زایی مورد سوءمصرف برخی افراد قرار گرفت. مصرف این دارو باعث ایجاد اعتیاد شده و عوارض جسمانی و روانی مختلفی با خود به همراه می آورد.
تولید فن سیکلیدین یا Phencyclidine و برخی ترکیبات مرتبط با آن در آزمایشگاه های غیر قانونی نسبتاً آسان است و قیمت خرید خیابانی این مواد نسبتاً پایین است. با این حال کیفیت متفاوت آزمایشگاه ها، طیفی از قدرت و خلوص در مواد تولیدی به وجود آورده است. مصرف فن سیکلیدین (PCP) از نظر جغرافیایی تغییرات وسیع نشان می دهد. اکثر مصرف کنندگان PCP مواد دیگری نیز مصرف می کنند (عمدتاً الکل و نیز علاوه بر آن مواد افیونی و شبه افیونی، ماری جوانا، آمفتامین ها و کوکائین).
فن سیکلیدین اغلب به ماری جوانا افزوده می شود و این ترکیب اثرات نامطلوب شدید بر روی مصرف کننده ها دارد. میزان واقعی وابستگی به فن سیکلیدین و سوء مصرف آن مشخص نیست اما این دارو عامل 3 درصد مرگ ناشی از سوء مصرف مواد و 32 درصد مراجعات بخشهای اورژانس به دلیل مصرف مواد در سطح کشور محسوب می شود.
در ایالات متحده 5/2 درصد افراد 12 ساله و مسن تر اذعان داشته اند که فن سیکلیدین را مصرف کرده اند. بالاترین میزان شیوع طول عمر مربوط به گروه سنی 26 تا 34 ساله (4 درصد) است در حالی که بالاترین میزان مصرف فن سیکلیدین در سال گذشته (7/0 درصد) در گروه 12 تا 17 ساله گزارش شد.
در برخی مناطق بعضی شهرها میزان مصرف 10 برابر بالاتر از سایر مناطق است. در ایالات متحده بالاترین میزان مصرف فن سیکلیدین در شهر واشنگتن است که در آن %18 مرگ های مربوط به مواد و بیش از 1000 مراجعه بخش های فوریت ها را در سال به خود اختصاص داده است. در لس آنجلس، شیکاگو و بالتیمور این میزان 6 درصد است.
به طور کلی اکثر مصرف کنندگان، 18 تا 25 سال سن دارند و این گروه سنی 50 درصد موارد را تشکیل می دهند. بیماران بیشتر مرد هستند تا زن، بخصوص نسبت مردان در افرادی که به بخش فوریت ها مراجعه می کنند بیشتر است. تعداد مصرف کنندگان سفید پوست دو برابر سیاهپوستان است، هر چند بیشتر موارد مراجعه به بیمارستان به دلیل اختلالات مرتبط با PCP رو به افزایش است و برخی گزارش ها حاکی از 50 درصد افزایش بخصوص در نواحی روستایی است.
فن سیکلیدین و ترکیبات مرتبط با آن به صورت پودر متبلور، خیمر، مایع یا کاغذ آغشته به دارو (خشک کن) عرضه می شود. PCP بیش از همه به صورت یک ماده افزودنی به سیگارهای حاوی کانابیس یا جعفری مصرف می شود. مصرف کننده های با تجربه گزارش می کنند که اثرات 2 تا 3 میلی گرم فن سیکلیدین تدخینی ظرف 5 دقیقه ظاهر می شود و طی 30 دقیقه به سطح ثابتی می رسد. قابلیت فراهمی زیستی فن سیکلیدین هنگام تزریق وریدی حدود 75 درصد و هنگام تدخین 30 درصد است. نیمه عمر PCP در انسان تقریباً 20 ساعت و نیمه عمر کتامین حدود 2 ساعت است.
اثر فارموکودینامیک اولیه فن سیکلیدین و کتامین، آنتاگونیسم گیرنده های گلوتامات نوع NMDA است. PCP به مکانی در کانال کلسیمی مرتبط با NMDA متصل می شود و مانع جریان یون های کلسیم می گردد. اثر دیگر PCP فعال سازی نورون های دوپامینرژیک ناحیه تنگمنتال شکمی است که به قشر مخ و سیستم لیمبیک کشیده می شوند. فعالسازی این نورون ها معمولاً در اثرات تقویت کننده PCP نقش دارد.
تحمل نسبت به اثرات فن سیکلیدین در انسان روی می دهد، هر چند وابستگی جسمی معمولاً پدید نمی آید. اما در حیواناتی که نسبت به انسان فن سیکلیدین بیشتری به ازای هر کیلوگرم وزن و در مدتی طولانی تر دریافت کرده اند وابستگی جسمی مشاهده شده است، به طوری که در این موارد علایم بارز محرومیت شامل بی حالی، افسردگی و ولع شدید به PCP بروز کرده است.
علایم جسمی محرومیت در انسان ها نادر است که احتمالاً تابع دوز و طول مدت مصرف است. هر چند وابستگی جسمی به فن سیکلیدین و نیز کتامین شایع بوده و برخی از مصرف کنندگان به حالت روان شناختی ناشی از فن سیکلیدین وابستگی روانی پیدا می کنند.
تولید فن سیکلیدین در آزمایشگاه های غیر قانونی، احتمال ناخالص بودن آن را در محصول نهایی بالا می برد. یک آلاینده دیگر پیپریدین است که با بوی تند ماهی گونه آن قابل تشخیص است.
کسانی که تازه فن سیکلیدین مصرف کرده اند غالباً تحت تاثیر دارو، گنگ، و از خود بی خود به نظر می رسند و دچار خیالپردازی های فعال می شوند. این افراد احساسات سریع، سرخوشی، احساس گرما و سوزش در بدن، احساس غوطه وری آرام و ندرتاً احساس گسست از خویشتن، انزوا و بیگانگی دارند. گاهی توهمات شنوایی و بینایی دارند. غالباً تغییرات عمیق در تصویر ذهنی بدن، دگرگونی در درک زمان و مکان و هذیان پدید می آید.
شدت یافتن احساس های وابستگی و نیز سردرگمی و پریشانی افکار نیز مشاهده می شود. مصرف کننده ممکن است زمانی مهربان، خوش برخورد و پر حرف شود و زمانی دیگر رفتار خصمانه و منفی نشان دهد. اضطراب گاهی گزارش می شود و غالباً بارزترین علامت در واکنش نامطلوب به دارو است.
نیستاگموس، افزایش فشار خون و هیپرترمی، اثرات شایع فن سیکلیدین هستند. حرکات چرخشی سر، شکلک در آوردن و حرکات شبیه نوازش کردن، سفتی عضلانی و تحریک عضله، دوره های مکرر استفراغ و تکلم شعرگونه و تکراری نیز گاهی مشاهده می شود.
اثرات کوتاه مدت 3 تا 6 ساعت طول می کشد و گاهی جای خود را به حالت افسردگی می دهد که ضمن آن بیمار تحریک پذیر، کمی پارانوئید و ندرتاً ستیزه جو، دارای رفتار تهاجمی نامعقول و تمایلات انتحاری و دیگرکشی می شود. اثرات دارو ممکن است چندین روز طول بکشد. گاهی رفع کامل آثار دارو یک تا دو روز طول می کشد و آزمون های آزمایشگاهی نشان می دهد که PCP ممکن است بیش از یک هفته در ادرار و خون بیمار باقی بماند.
افرادی که برای مدت طولانی فن سیکلیدین مصرف می کنند، به مرور به مصرف این دارو اعتیاد پیدا کرده و وابسته می شوند. به دلیل مشکلات مختلف و عوارضی که مصرف فن سیکلیدین به همراه دارد، این افراد برای ترک آن می بایست پس از ویزیت روانپزشک، با تشخیص میزان عوارض و آسیب ها، تحت مراقبت و بستری قرار گیرند.
متاسفانه مصرف فن سیکلیدین عوارض روانی مختلفی دارد که درمان و ترک آن را در منزل و با روش های سنتی بسیار دشوار و غیر ممکن می کند. برای ترک و درمان این متده اعتیادآور بهتر است به روانپزشک مراجعه شود و با روش های علمی و تخصصی سلامت جسم و روان فرد به حالت اول برگشته و فرد مصرف کننده به زندگی عادی خود بازگردد.
کلینیک ترک اعتیاد و روانپزشکی دی با بیش از 20 سال تجربه موفق به سرپرستی دکتر شهرام حسام بختیاری آماده ارایه خدمات بستری و ترک اعتیاد انواع مواد مخدر و توهم زا می باشد و در محیطی آرام و مناسب با استفاده از روش های علمی و چندتخصصی به درمان این بیماری خانمان سوز می پردازد.
