تاریخچه اعتیاد در ایران

مصرف مواد مخدر در ایران از دوره صفویان آغاز گردید و با رواج یافتن کشت خشخاش در ایران گسترش یافت. در آن زمان مصرف بنگ شاه‌دانه، تریاک و حشیش در ایران به‌عنوان آزاد بود و مردم در قهوه‌خانه‌ها و در دربار پادشاهی آن ها را مصرف می کردند. پس از آن، شاه عباس فرمان ترک تریاک را صادر کرد. ولی کشت خشخاش در آن زمان هم در ایران همچنان ادامه داشت.

«افیون» یا «کوکنار» که از دوران قدیم به «خشخاش» معروف بوده و هم اکنون آن را تریاک می نامند که با حمله اعراب از مصر و عربستان به ایران آمده است و از همان دوران خوردن آن به عنوان عامل تسکین دهنده دردها و مواد نیروبخش جسم و علاج بی خوابی رواج داشته است.

عامل گسترش مواد مخدر در ایران

گروهی از تاریخ نویسان نیز لشگریان چنگیز مغول را عامل گسترش این چنین موادی در ایران پنداشته اند. آنچه بدیهی است ایرانیان خیلی پیشتر از حمله چنگیز با افیون و موارد استعمالش آشنایی داشته اند، چنانکه دو پزشک ایرانی یعنی «بوعلی سینا» و «رازی» از نخستین دانشمندانی هستند که به مصرف مواد افیونی در طب گسترش بخشیدند. در آغاز روی کار آمدن سلسله صفویه، مصرف تریاک به ویژه به صورت خوراکی (خوردن) جنبه عادی به خود گرفت.

با آن که برخی از پادشاهان صفوی چون شاه طهماسب و شاه عباس به شدت با گسترش تریاک مبارزه کردند ولی از آنجایی که این دوران همزمان با رشد جهان خوارگی استعمارگران غربی بود، سعی شد که از اعتیاد بر ضد جوامع در حال رشد بهره برداری شود. به گونه ای که کشت خشخاش در روستاهای ایران متداول گشت و خرید و فروش و استعمال تریاک معمول شد. تریاک حتی به صورت یکی از مهم ترین اجناس صادراتی ایران درآمد که دولت و ملاکان از آن متمتع می‌شدند.

قانون انحصار کشت خشخاش در ایران

پس از رونق کشت تریاک در ایران که با کمک استعمار از ماهان کرمان آغاز شده بود، دولت نخستین قانون انحصار کشت خشخاش با نام انحصار تحدید کشت تریاک را به تصویب رساند. انحصار کشت از سوی دیگر، باعث تشویق معتادان گردید که با دادن شیره تریاک به دولت به قیمت مناسب به اصطلاح سودی عاید خود می‌کردند. این امر باعث شد تا تریاک کشی ایرانیان که تا آن زمان پنهانی و با شرمندگی انجام می‌گرفت، عمومیت و رسمیت یابد.

تاریخچه اعتیاد در ایران

تأسیس شیره کش خانه در تهران

وانگهی نه تنها شیره کشی، از سویی مجاز شد بلکه مواد آن را هم فراهم نمود. به طوری که اداره انحصارات در نقاط مختلف تهران از جمله در محل باغ فردوس رسماً ۸ شیره کش خانه رسمی داشت که آن ها را دارالعلاج یا شفاخانه نامیده بود. بعد از آن در اثر فشارهای سازمان‌ بهداشت‌ جهانی، دولت شاهنشاهی مجبور شد تا کشت و استعمال تریاک را ممنوع اعلام نماید. در همین راستا اداره نظارت بر مواد مخدر به وجود آمد که وظایف زیر را ظاهراً دنبال می‌نمود:

1.جلوگیری از کشت خشخاش

2.بستن اماکن استعمال افیون

3.مبارزه با قاچاقچیان مواد افیونی به وسیله مقامات قانونی

4.مداوای معتادان

ورود دیگر مواد مخدر به ایران

از سوی دیگر همکاری نکردن و ناهماهنگی سایر کشورهای همسایه نیز موجب شد که تلاش های ظاهری نیز برای ریشه‌کنی مواد افیونی راه به جایی نبرد. این امر موجب شد که علاوه بر تریاک دیگر مواد مخدر نیز به ایران سرازیر شود و سموم پر آسیب تری همچون هروئین و مرفین که از مشتقات تریاک هستند، مردم مستعد و در معرض خطر را به خود مبتلا کنند.

چگونگی ورود هروئین به ایران

هروئین درست یک سال پس از منع به اصطلاح کشت خشخاش توسط یک داروساز ایرانی از آلمان به ایران آمد. ورود این ماده و گسترش مصرف آن در کشور، همانند سایر نقاط دنیا، تظاهر این معضل را در اجتماع ما هرچه آشکارتر ساخت. در واقع کشت خشخاش نه تنها اعتیاد را از جامعه دور نساخت، بلکه موجب گردید مخدری که خطرات و مضرات آن با تریاک قابل مقایسه نبود با فراهم شدن شرایط در جامعه جا باز کند.

رواج حشیش در ایران

در مورد حشیش، مورخ مصری می گوید: حیدر نامی که شیخ فرقه اسماعیلیه بود، در سده ششم هجری حشیش را در ایران رواج داد.

مجازات برای وارد کنندگان و مصرف کنندگان مواد مخدر

پس از انقلاب اسلامی، شورای انقلاب اسلامی کلیه قوانین و مقررات مربوط به کشت خشخاش و استعمال مواد مخدر را لغو کرد و برای وارد کنندگان و مصرف کنندگان مواد مخدر مجازات های سنگینی قائل شد.

معضل اجتماعی اعتیاد

مسئله اعتیاد به عنوان یک معضل اجتماعی عامل بسیاری از تباهی ها و فسادها در اجتماع است، به طوری که دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر علت حبس ۷۵ درصد زندانیان در کشور را در ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با مواد اعتیادآور اعلام نموده است. امروزه پدیده اعتیاد در اجتماع ما چنان بی رحمانه پیش می تازد که در مسیر حرکت خود نه تنها سالمندان، جوانان و نوجوانان، بلکه کودکان بی‌گناه را نیز طعمه خود قرار می‌دهد.