نوجوانان به دلیل کنجکاوی و پویایی برای تکامل شخصیت به جاهای مختلف سرک می کشد و مسیرهای مختلف را امتحان می کند. در صورتی که این مسیرها تحت کنترل و نظارت خانواده نباشد می تواند نوجوان را به مسیرهای غلط و خطرناک کشانده و در دام اعتیاد گرفتار کند.
مصرف مواد مخدر در نوجوانان به یک دغدغه بهداشت عمومی تبدیل شده است. شایع ترین مواد مورد استفاده نوجوانان امروز عبارتند از: توتون، الکل و ماری جوانا. اما مصرف و اعتیاد در نوجوانان طیف وسیعی از مواد را در بر می گیرد از جمله؛ الکل، ماری جوانا، نیکوتین، کوکائین، هروئین، مواد استنشاقی، فن سیکلیدین، دکسترومتورفان، استروئیدهای آنابولیک و کتامین.
آمار جهانی نشان می دهد که حدود 20 درصد دانش آموزان نوجوان در ایالات متحده داروهای قاچاق را امتحان کرده اند و از این تعداد حدود 15 درصد آنها یک ماده قاچاق مصرف کرده اند. الکل همچنان شایع ترین ماده مورد مصرف و سوء مصرف نوجوانان است. مشروب خواری قهار تقریباً در 6 درصد نوجوانان وجود دارد و خطر بروز مشکلات مربوط به سایر مواد در نوجوانان دچار اختلالات مصرف الکل بالاتر است.
انجمن های روان پزشکی ملاک هایی برای اختلال مصرف مواد ارائه کرده اند که همراه با ملاک هایی برای مسمومیت، محرومیت و اختلالات ناشی از مواد است.
بسیاری از عوامل خطرساز و محافظتی بر سن شروع و شدت مصرف مواد در نوجوانان تأثیر می گذارد.
عوامل محافظتی که مصرف مواد مخدر را در نوجوانان کمتر می کنند عبارتند از متغیرهایی نظیر ثبات زندگی خانوادگی، پیوند قوی والد-کودک، نظارت پیوسته والدین در زمینه پیشرفت تحصیلی و گروه همسالانی که الگوی رفتارهای خانوادگی و تحصیلی مناسب هستند. مداخلاتی که سبب کاهش عوامل خطرساز شوند احتمالاً مصرف مواد را تخفیف می دهند.
مشروب خواری در نوجوانان تابع همان الگوهای مشروب خواری بزرگسالان است. بیشترین نسبت مصرف الکل در بین نوجوانهایی با فقر خانوادگی- فرهنگی دیده می شود.
در مطالعاتی که مصرف الکل و داروهای قاچاق در نوجوانان جزو اختلالات روانی محسوب شده است نشان داده اند که شیوع مصرف مواد و بخصوص الکلیسم در کودکان تنی افراد الکلی شایع تر از نوجوانانی است که به فرزند خواندگی این افراد درآمده اند. یافته های فوق در مطالعات مربوط به فرزند خواندگی و مشاهده مصرف کننده مواد که بیرون از خانواده زیستی خود پرورش یافته اند، تأیید شده اند.
هرچه تعداد عوامل خطرساز در یک نوجوان بیشتر باشد، احتمال مصرف مواد مخدر در او بیشتر است.
