اختلال وسواس فکری-عملی هنوز با پرسش‌های بی‌پاسخ زیادی همراه است؛ از جمله اینکه دقیقاً چه عواملی در بروز آن نقش دارند، چرا نشانه‌های بیماری در افراد مختلف تا این حد متفاوت است، و چرا برخی بیماران به درمان پاسخ می‌دهند در حالی‌که برای دیگران اثربخش نیست.
تحقیقی جدید که اخیراً منتشر شده، موفق به شناسایی صدها نشانگر ژنتیکی مرتبط با اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) شده است. این مطالعه، با تحلیل DNA بیش از ۵۳ هزار فرد مبتلا به این اختلال و بیش از ۲ میلیون فرد سالم، بزرگ‌ترین تحقیق ژنتیکی انجام‌شده در زمینه این بیماری به شمار می‌رود. این یافته‌ها می‌توانند مسیر جدیدی برای شناخت بهتر علل، پیشگیری و درمان شخصی‌سازی‌شده این اختلال فراهم کنند.
اختلال وسواس فکری-عملی که حدود ۱ نفر از هر ۵۰ نفر را در جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد، یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی است. این بیماری می‌تواند تأثیرات عمیق و مخربی بر عملکرد شغلی، روابط خانوادگی و کیفیت زندگی فرد داشته باشد.
مبتلایان به اختلال وسواس فکری-عملی دچار افکار، ترس‌ها یا تصاویر ذهنی ناخواسته، تکراری و آزاردهنده‌ای می‌شوند که به آن‌ها وسواس فکری گفته می‌شود. این افراد برای کاهش اضطرابی که معمولاً از این افکار وسواسی ناشی می‌شود، رفتارهای تکرارشونده یا آیین‌گونه‌ای را انجام می‌دهند که به آن‌ها اجبار گفته می‌شود.
به‌عنوان نمونه، ممکن است فردی بارها و با ترتیب خاصی دست‌هایش را بشوید تا از آلودگی یا میکروب‌ها رهایی یابد، حتی اگر خودش بداند که این کار افراطی یا غیرمنطقی است. همچنین پرهیز از موقعیت‌ها یا مکان‌هایی که ممکن است موجب بروز اضطراب یا تحریک وسواس شوند، در بین این افراد رایج است.
افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی، در مقایسه با کسانی که به این اختلال دچار نیستند، ۳۰ درصد بیشتر در معرض مرگ زودرس به دلایل طبیعی مانند بیماری‌ها یا عفونت‌ها قرار دارند و احتمال مرگ زودرس آن‌ها به دلایل غیرطبیعی مانند تصادف یا خودکشی تا ۳۰۰ درصد بیشتر است.
مطالعات قبلی نشان داده‌اند که بین ۴۰ تا ۶۵ درصد موارد اختلال وسواس فکری-عملی به دلایل ژنتیکی مرتبط هستند. در این تحقیق جدید، محققان ۳۰ ناحیه ژنتیکی مرتبط با این اختلال را شناسایی کردند که شامل ۲۴۹ ژن است.
از این میان، ۲۵ ژن به‌عنوان عوامل احتمالی مؤثر در ایجاد بیماری برجسته شدند. برخی از این ژن‌ها با سایر اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی، صرع و اسکیزوفرنی نیز در ارتباط هستند.
این مطالعه با استفاده از روش «مطالعه ارتباط در سطح ژنوم» (GWAS) انجام شد که در آن میلیون‌ها نشانگر ژنتیکی در سراسر ژنوم افراد بررسی می‌شود. نتایج نشان داد که ژن‌های مرتبط با اختلال وسواس فکری-عملی در نواحی خاصی از مغز از جمله هیپوتالاموس و جسم مخطط فعال هستند. این نواحی نقش کلیدی در تنظیم احساسات، تصمیم‌گیری، تشخیص خطا و شکل‌گیری عادت دارند.
همچنین مشخص شد که انواع خاصی از سلول‌های مغزی، به‌ویژه نورون‌های خاردار متوسط در جسم مخطط، با ژن‌های شناسایی‌شده برای اختلال وسواس فکری-عملی مرتبط‌‌اند. گیرنده‌های موجود روی این نورون‌ها، هدف برخی از داروهای مورد استفاده در درمان این اختلال هستند.
از دیگر یافته‌های این تحقیق، شناسایی همپوشانی ژنتیکی بین اختلال وسواس فکری-عملی و اختلالات روانپزشکی دیگر مانند اضطراب، افسردگی، بی‌اشتهایی عصبی و سندرم تورت است.
در مقابل، افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی به طور ژنتیکی کمتر در معرض ابتلا به وابستگی به الکل و رفتارهای پرخطر قرار دارند. همچنین، ارتباطاتی بین اختلال وسواس فکری-عملی و بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی مانند آسم، میگرن و بیماری التهابی روده مشاهده شد.
این پژوهش گامی مهم در جهت درک بهتر از سازوکارهای زیستی و ژنتیکی اختلال وسواس فکری-عملی است و می‌تواند در آینده به توسعه درمان‌های دقیق‌تر و مؤثرتر برای این بیماری منجر شود.
