سایت رسمی نظام خدمات درمانی بریتانیا، اختلال کمتوجهی و بیشفعالی را اختلالی توصیف میکند که بر رفتار افراد اثر میگذارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است بیقرار به نظر برسند، در تمرکز مشکل داشته باشند و رفتارهای عجولانه از خود نشان دهند. همچنین، این افراد معمولاً با مشکلات دیگری مانند اختلالات خواب و اضطراب نیز مواجه هستند.
علت دقیق ADHD هنوز مشخص نیست، اما شواهد حاکی از آن است که این اختلال معمولاً در خانوادهها سابقه دارد و میتواند ژنتیکی باشد. با این حال، ژنها به تنهایی کافی نیستند و ترکیبی از ژنها در تعامل با محیط میتواند خطر ابتلا به ADHD را افزایش دهد.
در بریتانیا طی یک سال گذشته، داروهای این اختلال به صورت سهمیهای برای برخی بیماران توزیع شدهاند. کودکان در اولویت قرار دارند و برخی از بزرگسالانی که کار و روابط اجتماعیشان تحت تأثیر قرار گرفته، برای تهیه دارو به بازارهای سیاه و اپلیکیشنهایی مانند تلگرام متوسل شدهاند. قرصهای آدرال و ریتالین بیشترین تقاضا را دارند و مراجعان در این شبکههای غیررسمی اغلب داروهایی با دوز بالا دریافت میکنند که مصرف بیش از حد آنها میتواند خطرناک باشد.
کمبود داروهای اختلال بیشفعالی، مشکلی جهانی است که ابتدا در آمریکا آغاز شد و سپس به بریتانیا، استرالیا، نیوزلند و سایر کشورها گسترش یافت. به گفته وزارت بهداشت و سلامت اجتماعی بریتانیا، این کمبود دو علت اصلی دارد.
اولین علت، کمبود مواد اولیه در کارخانههای داروسازی است که دلیل آن هنوز به طور کامل مشخص نیست و این محدودیتها پس از گذشت یک سال همچنان ادامه دارند. علت دیگر، افزایش تقاضا برای این داروها است که مستقیماً با افزایش آگاهی در رابطه با این اختلال، به ویژه در شبکههای اجتماعی، مرتبط است. با این حال، این اطلاعرسانیها در شبکههای اجتماعی مانند یک شمشیر دو لبه عمل کردهاند.
طبق یک سرشماری، ۲۵ درصد از بزرگسالان در آمریکا معتقدند که ADHD دارند، اما پزشکان هنوز به طور قطعی این اختلال را تشخیص ندادهاند. به همین دلیل، برخی از این افراد خودسرانه دارو مصرف میکنند. مقامات بهداشتی آمریکا نسبت به مصرف خودسرانه داروی «آدرال» هشدار دادهاند و معتقدند که این مصرف ممکن است به اپیدمی بعدی پس از اعتیاد به داروهای شبهمرفینی تبدیل شود.
در سالهای اخیر، گزارشهای متعددی درباره کمبود داروی «ریتالین» در ایران نیز منتشر شده است. بر اساس پیگیری خبرنگار روزنامه شهروند از سازمان غذا و دارو، یکی از دلایل کمبود ریتالین «بدقولی شرکت واردکننده» بوده است. خبرگزاریهای دیگر به نقل از نایب رئیس انجمن داروسازی ایران گزارش دادهاند که رونق بازار سیاه این دارو در میان دانشجویان در ایام امتحانات به مشکلات افزوده است.
ریتالین، که نام تجاری داروی «متیل فنیدات» است، به عنوان یکی از داروهای محرک مغز شناخته میشود. کمبود این ماده در کارخانههای داروسازی باعث کاهش تولید داروهای ADHD در سراسر جهان شده است. این دارو که به دلیل افزایش توانایی مغز در تمرکز به «قرص باهوش» معروف شده است، در صورت قطع ناگهانی مصرف، میتواند باعث اضطراب، افسردگی یا سایر عوارض جانبی شود. بنابراین، بیشتر افرادی که برای ADHD دارو مصرف میکنند، باید برای مصرف آنها تحت نظر پزشک باشند.
آشفتگی در مصرف داروهای ADHD در سراسر جهان، چالش جدیدی را برای سیستم درمانی ایجاد کرده است. در بریتانیا، مصرف داروهای ADHD در ده سال گذشته هفت برابر شده است. با این حال، همه افراد مبتلا به ADHD از دارو استفاده نمیکنند.
اکنون بحث بر این است که با ورزش منظم، ایجاد محیطی با استرس کمتر، تعیین استراتژیهای مناسب با کمک مشاور، و افزایش خلاقیت در کار و زندگی، ADHD میتواند به عنوان نیروی محرکی برای ساختن یک زندگی پربار عمل کند.