اختلالات مرتبط با مواد افیونی

مواد افیونی از هزاران سال پیش به منظور تسکین درد و سایر اهداف پزشکی به کار رفته اند اما در عین حال سابقه ای طولانی از مصرف نا به جای این مواد به دلیل اثرات روان گردانشان وجود دارد. مصرف نا به جای مداوم مواد افیونی می توان به سندرم های سوءمصرف مواد و وابستگی بینجامد و اختلالاتی در خلق، رفتار و شناخت ایجاد کند که نمای بالینی سایر اختلالات روان پزشکی را تقلید می کنند.

در کشورهای توسعه یافته بیشترین داروی افیونی مورد سوءمصرف و وابستگی هروئین است. اما نگرانی های فزاینده بهداشت عمومی در مورد تجویز مواد افیونی پدید آمده و این داروها به طور گسترده در دسترس هستند، امکان سوء مصرف آنها بالاست و مصرف آنها برای اهداف مختلف روبه افزایش است.

اعتیاد به مواد افیونی پیر و جوان، فقیر و ثروتمند و متخصص و بیکار را مبتلا می کند. در طول چند دهه گذشته پیشرفت های چشمگیری در زمینه درمان و فهم وابستگی به مواد افیونی حاصب شده است. این مفهوم به نحو گسترده و فزاینده ای پذیرفته شده است که وابستگی به مواد افیونی اغلب اختلالی مزمن و عود کننده است و به درمان و مداخلات طبی پاسخ می دهد.

اختلالات ناشی از مواد افیونی شامل پدیده های شایعی نظیر موارد زیر هستند: مسمومیت با مواد افیونی، محرومیت مواد افیونی، اختلال خواب ناشی از مواد افیونی و کژکاری جنسی ناشی از مواد افیونی. دلیریوم مسمومیت با مواد افیونی در برخی بیماران دیده می شود.

اختلالات روانی ناشی از مواد افیونی، اختلال خلقی ناشی از مواد افیونی و اختلال اضطرابی ناشی از مواد افیونی در مصرف مواد افیونی آگونیست نادرند اما همراه برخی مواد افیونی مختلط آگونیست-آنتاگونیست موثر بر سایر گیرنده ها دیده می شوند.

علاوه بر بیماری ها و مرگ و میرهایی که با اختلالات مربوط به مواد افیونی رابطه مستقیم دارند، رابطه بین انتقال ویروس نقص ایمنی انسان(HIV) یا همان ایدز و مصرف وریدی مواد افیونی و تریاک، امروزه منبع عمده نگرانی در بهداشت ملی است.

واژه های افیون و شبه افیون از واژه ی تریاک گرفته شده که به معنای عصاره خشخاش است و حاوی تقریباً 20 نوع آلکالوئید و از جمله مورفین است.

تعداد زیادی مواد شبه افیونی صناعی ساخته شده اند از جمله مپریدین، متادون، پنتازوسین و پروپوکسی فن. متادون در حال حاضر داروی استاندارد انتخابی برای درمان وابستگی به مواد افیونی است. آنتاگونیست های مواد افیونی به منظور درمان وابستگی به مواد افیونی و مسمومیت با مقادیر بالای آنها ساخته شده اند. این طبقه از داروها عبارتند ازنالوکسون، نالتروکسان، نالورفین، لوالورفان و آپومورفین. ترکیباتی با فعالیت توأم آگونیست و آنتاگونیست ساخته شده اند که عبارتند از پنتازوسین، بوتورفانول و بوپرنورفین. مطالعات نشان داده اند که بوپرنورفین در درمان وابستگی به مواد افیونی موثر است.

اختلال مصرف مواد افیونی

اختلال مصرف مواد افیونی الگوی مصرف غیر انطباقی یک ماده افیونی است که منجر به تخریب یا ناراحتی چشمگیر بالینی شده و در عرض یک دوره 12 ماهه بروز می کند.

اختلالات مواد افیونی

مسمومیت با مواد افیونی

مسومیت با مواد افیونی شامل تغییرات غیر انطباقی و برخی علائم جسمانی خاص مصرف مواد افیونی است. به طور کلی وجود تغییر خلق، کندی روانی-حرکتی، خواب آلودگی، تکلم جویده جویده و اختلال حافظه و توجه، همراه با سایر شاخص های مصرف اخیر مواد افیونی، قویاً تشخیص مسمومیت با مواد افیونی را مطرح می سازد.

احتمال بروز دلیریوم مسمومیت با مواد افیونی در حالات زیر بیشتر از سایر موارد است:

  1. مصرف مقادیر بالایی از مواد افیونی
  2. مصرف توأم مواد افیونی و سایر مواد روانگردان
  3. مصرف مواد افیونی در افرادی که سابقه آسیب مغزی دارند یا دچار یک اختلال دستگاه عصبی مرکزی نظیر صرع هستند.

اختلال روان پریشی ناشی از مواد افیونی

اختلال روان پریشی ناشی از مواد افیونی ممکن است در جریان مسمومیت با این مواد شروع شود. بالینگر می تواند تعیین کند که توهمات علائم غالب بیماری هستند یا هذیان ها.

اختلال خلقی ناشی از مواد افیونی

اختلال خلقی ناشی از مواد افیونی ممکن است در جریان مسمومیت با این مواد شروع شود. علائم این اختلال بسته به واکنش شخص در برابر مواد افیونی ممکن است ماهیت مانیت، افسرده یا مختلط داشته باشد. فردی که با اختلال خلقی ناشی از مواد افیونی مورد توجه روانپزشکی قرار می گیرد، معمولاً علائم مرکب به صورت تحریک پذیری انبساط خلق و افسردگی دارد.

اختلال خواب ناشی از مواد افیونی و کژکاری جنسی ناشی از مواد افیونی

مواد افیونی احتمالاً بیشتر پرخوابی ایجاد می کنند تا بی خوابی. شایع ترین کژکاری جنسی احتمالاً ناتوانی جنسی است.

بیش مصرف مواد افیونی

مرگ ناشی از مصرف مقادیر زیاد مواد افیونی یا شبه افیونی، معمولاً به دلیل وقفه تنفسی حاصل از اثر مضعف تنفسی این داروهاست. علائم بیش مصرف (اضافه دوز) عبارتند از: عدم پاسخدهی واضح، اغماء، کندی تنفس، هیپوترمی، افت فشارخون و برادی کاردی.

بالینگر در صورت برخورد با علائم بالینی سه گانه اغماء، مردمک های ته سنجاقی و ضعف تنفسی، بایستی به عنوان اولین تشخیص، بیش مصرف مواد افیونی را در نظر داشته باشد. بالینگر همچنین می تواند بدن بیمار را از نظر وجود جای تزریق در بازوها، پاها، مچ پا، ناحیه کشاله ران و حتی ورید پشتی آلت تناسلی مردانه جستجو کند.