از مهم ترین و مؤثرترین راهکارها برای پیشگیری و درمان بیماری اعتیاد به مواد مخدر، ارائه راهکارهای اجتماعی می باشد. برای مثال، اگر درصد کمى از کودکانى که والدین آن‌ها معتاد هستند به سوى بزهکارى سوق داده شوند، بعد از گذشت چندین سال تعداد بزهکاران در این مملکت به هزاران نفر خواهد رسید. اعتیاد بیش از یک میلیارد نفر از اعضاء، خانواده مصرف کنندگان مواد مخدر را در جهان به طور مستقیم با مشکلات ناشى از این آسیب مواجه نموده است.
از مهم ترین راهکارها جهت پیشگیری از سوء مصرف و اعتیاد به مواد مخدر مانند سیگار، حشیش، تریاک، شیشه، ماری جوانا، هروئین، ترامادول و الکل، توجه به امکانات مورد نیاز مردم ساکن محیط های دور افتاده، حومه و پایین شهر و برآورده ساختن نیازهای آن ها، ایجاد امکانات رفاهی، تفریحی مانند فرهنگسرا، کتابخانه، سینما، استخر، شهربازی و... که متناسب با نیاز و وضعیت مردم آن مناطق باشد، نظارت هر چه بیشتر مأموران انتظامی در مناطق پایین شهر، محروم و دور افتاده، همچنین ایجاد فرصت های شغلی مورد نیاز و تقویت مشاغل موجود روستاییان در روستاها برای جلوگیری از مهاجرت آنان به شهرها می باشد.
مبارزه شدید با قاچاقچیان مواد مخدر و برخورد اصلاحی با بیماران مصرف کننده مواد مخدر و نیز قاطعیت در اجرای قوانین مربوط به تولید، توزیع و حمل مواد مخدر، همچنین مبارزه با فروشندگان مواد مخدر، جداسازی معتادان در زندان ها از بقیه مجرمان، تشکیل ستادهای هماهنگ با یکدیگر در زمینه مبارزه با مواد مخدر که تحت نظارت یک واحد خاص و مشخص باشند، نقش پر رنگی در پیشگیری از اعتیاد در همه جوامع ایفا می کند.
از طرفی آگاه سازی خانواده ها در زمینه های شناسایی علائم و نشانه های اعتیاد به مواد مخدر و همچنین آگاهی رسانی در مورد عوامل گرایش فرد به مصرف مواد مخدر و اعتیاد، نحوه تهیه و محل مصرف مواد مخدر، موارد شایع در منطقه زندگی و عوامل و موقعیت هایی که سبب سوء مصرف مواد مخدر می شود و همچنین اطلاع رسانی در مورد عوارض و آسیب های مصرف مواد مخدر، نتیجه بسیار خوبی در جلوگیری از بالا رفتن آمار اعتیاد در جامعه دارد و از این طریق خانواده ها می توانند از اعتیاد اعضایشان پیشگیری نمایند و در صورت گرفتار شدن آن ها، در جهت درمان اعتیاد و ترک مواد مخدر اقدامات و کمک های مورد نیاز و مناسب را به موقع انجام دهند.
از دیگر روش های پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر در جامعه می توان به نمایش دادن دوستی های ناباب و عواقب حاصل از آن، از طریق فیلم و سریال در تلویزیون و رسانه های دیگر، تلاش صدا و سیما برای بیان عواقب اعتیاد به مواد مخدر از طریق ساختن فیلم، میزگرد، جلسات مشاوره ای و سایر موارد، نمایش دادن فیلم ها و سریال های سازنده که رابطه دینداری و دوری از اعتیاد را مشخص می سازد و همچنین آگاه سازی افراد جامعه از تأثیر اعتیاد به مواد مخدر بر خودکشی و افسردگی افراد مصرف کننده، اشاره نمود.
