وقتی یک مصرف کننده دارو به طور مناسب از دارو استفاده می کند، بخشی از مسائل و مشکلات فیزیکی و روانی فرد بهتر و یا درمان می شود. فردی که دارو را به طور مناسب استفاده میکند، اولاً دارو را به وسیله نسخه پزشک و به طور قانونی تهیه می کند، ثانیاً دارو را با توجه به قدرتش، محتویاتش و در زمانهای قید شده در بسته بندی مصرف میکند. اما یک سوء مصرف کننده دارو به موارد بالا بی توجه بوده و دارو را به منظور خاص به جز استفاده در موارد معمول آن دارو تهیه و بدون توجه به قدرت و مقدارش و به روش غیرقانونی تهیه میکند.
اعتیاد از دو جنبه مورد بررسی قرار می گیرد:
الف) اعتیاد به مواد مخدر به معنی وسیع کلمه
ب) اعتیاد به مواد مخدر به معنی اخص کلمه
معمولاً اعتیاد یا عادت کردن به معنای خو گرفتن به چیزی است. اعمال عادت شده معمولاً اتوماتیک وار و بدون تفکر و اندیشه انجام میگیرد. از این رو بعضی از صاحب نظران عمل عادت را تابع یک اصل فیزیکی میدانند که از هوش و اراده فرد مجزا است و در ردیف اعمال غریزی حیوانات قرار میگیرد. ایجاد عادت در بعضی از رفتارهای روزانه که به واسطه اعمال عقلانی جلوگیری میکند و تصحیح شده اند مورد قبول هستند، عادت مثبت نامیده میشوند. در مقابل به رفتارهایی که بدون بررسی عقلایی تکرار می گردند عادات مطلق گفته میشوند.
انسان برای رفع احتیاجات خود احتیاج به مواد موجود در طبیعت و محیط دارد. این مواد برای برطرف کردن نیازها و غرایز اولیه مانند گرسنگی، تشنگی و برای سوخت و ساز بافت ها به منظور تولید انرژی مصرف می شوند. غرایز ثانویه مانند احتیاج به محبت، دوستی، معاشرت، امنیت و احترام باید از راههای طبیعی خود برطرف شوند و هیچ گاه نباید از همان طریق برطرف ساختن نیازهای اولیه به وسیله مواد موجود در محیط برطرف کرد.
طریقه مصنوعی رفع احتیاجات ثانویه به وسیله مواد مخدر که منجر به عادت کردن فرد میشود اعتیاد نام دارد. در تعریف جامع تری از اعتیاد آمده که تمایل یا تعلق غیر طبیعی و مداوم که شخص نسبت به یک ماده مخدر پیدا مینماید اعتیاد نامیده می شود. بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی پارامترهای برای تشخیص اعتیاد وجود دارد.
در اصل، پیشگیری از اعتیاد، از طریق مداخلات آموزشی، اول در خانواده ها و سپس در مدارس در تمام سطوح، قبل از درمان اعتیاد میتواند به نفع جامعه باشد. این مداخلات به منظور ارزیابی مجدد آگاهی دادن و حمایت از نقش خانواده در پیشگیری می تواند مؤثر باشد.