اضطراب با عملکرد بالا نوعی از اضطراب است که علی‌رغم عدم تشخیص رسمی به عنوان یک اختلال روانی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره فرد و حتی اطرافیان او می‌گذارد.
افراد مبتلا به این نوع اضطراب معمولاً در ظاهر زندگی موفق و پایدار دارند؛ ممکن است در محیط کار عملکرد بالایی داشته و در فعالیت‌های اجتماعی حضور فعال نشان دهند. با این حال، این موفقیت ظاهری اغلب با تنش‌های روانی و افکار نگران‌کننده‌ای همراه است که به ندرت توسط دیگران دیده می‌شود.
در واقع، افراد با اضطراب عملکرد بالا در درون خود درگیر نگرانی‌های مکرر، شک به توانایی‌های خود و استرس‌های نهفته‌ای هستند که زندگی‌شان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شدت علائم در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین شناخت نشانه‌های اصلی این نوع اضطراب برای تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است.
علائم اصلی اضطراب با عملکرد بالا عبارتنداز:
۱. افکار رقابتی و نشخوار فکری مداوم: افراد مبتلا به اضطراب با عملکرد بالا اغلب دچار الگوهای فکری رقابتی و نشخوار ذهنی هستند. این افراد ممکن است بارها و بارها در طول روز درباره «چه می‌شد اگر»ها و سناریوهای منفی فکر کنند و نتوانند ذهن خود را از افکار نگران‌کننده رها کنند.
۲. تمایل به کمال‌گرایی شدید: کمال‌گرایی یکی از ویژگی‌های بارز این نوع اضطراب است. افراد کمال‌گرا معمولاً در کار خود بسیار دقیق و پرتلاش‌اند و سعی می‌کنند بهترین نتایج را کسب کنند. این تلاش بی‌وقفه برای رسیدن به کمال می‌تواند به فرسودگی شغلی منجر شود، اما در عین حال باعث افزایش سطح اضطراب و فشار روانی نیز می‌گردد.
۳. ترس مداوم از شکست و انتقاد: ترس از شکست یا ترس از قضاوت دیگران از دیگر علائم اضطراب عملکرد بالاست. این افراد ممکن است در ظاهر موفق باشند، اما در باطن نگرانند که مبادا عملکردشان مورد انتقاد قرار گیرد یا شکست بخورند.
۴. بروز علائم جسمانی مرتبط با اضطراب: اضطراب با عملکرد بالا می‌تواند خود را به شکل علائم جسمانی نیز نشان دهد. افرادی که به این نوع اضطراب دچارند ممکن است دچار تنش‌های عضلانی، ضربان قلب سریع، احساس اضطراب مداوم، مشکلات گوارشی مانند درد معده یا اسهال، تعریق زیاد و سردردهای مزمن شوند.
۵. بی‌توجهی به مراقبت از خود: اگرچه فرد مبتلا به این اضطراب ممکن است در ظاهر عملکرد عادی و قابل قبولی داشته باشد، اما اغلب در مراقبت از خود کوتاهی می‌کند. این کم‌توجهی می‌تواند شامل بی‌توجهی به بهداشت فردی، تغذیه نامناسب و کاهش فعالیت‌های ورزشی شود. به عبارت دیگر، اضطراب مزمن می‌تواند باعث شود فرد به نیازهای اساسی بدن و روان خود کمتر اهمیت دهد.
۶. وجود عادات عصبی و رفتارهای تکرار شونده: افراد مبتلا به اضطراب با عملکرد بالا ممکن است به عادات عصبی مبتلا شوند. این رفتارها مانند کندن مو، تکان دادن مکرر پا، جویدن ناخن یا دیگر حرکات ناخودآگاه، اغلب به عنوان راهی برای کاهش استرس و اضطراب‌های درونی ظاهر می‌شوند و به نوعی تلاش ذهن برای مقابله با فشارهای روانی است.
۷. احساس مداوم نگرانی و استرس پنهان: فرد مبتلا به اضطراب با عملکرد بالا معمولاً دچار نگرانی‌های شدید و مستمر است. استرس‌های روزمره مانند تغییرات ناگهانی در سبک زندگی، مشکلات شغلی یا تعارضات خانوادگی می‌توانند میزان اضطراب را افزایش داده و باعث شوند که فرد حتی در شرایط ظاهراً آرام نیز، اضطراب و نگرانی شدیدی را در عمق ذهن خود تجربه کند.
۸. مشکلات و اختلالات خواب: اختلالات خواب، از جمله بی‌خوابی و خواب ناآرام، یکی از علائم رایج اضطراب با عملکرد بالا است. افراد ممکن است در به خواب رفتن یا حفظ خواب دچار مشکل شوند و این مشکلات خواب به نوبه خود می‌تواند چرخه اضطراب را تشدید کرده و منجر به تشدید علائم اضطراب شود.
اضطراب با عملکرد بالا ممکن است ناشی از عوامل متعددی باشد که در بسیاری از موارد به صورت ترکیبی عمل می‌کنند. برخی از رایج‌ترین دلایل این نوع اضطراب عبارتنداز:
اگرچه اضطراب با عملکرد بالا به صورت رسمی یک اختلال اضطرابی شناخته نمی‌شود، اما اختلالات مختلفی وجود دارند که به شکل‌های مشابه بروز می‌کنند.
برای مثال، اختلال اضطراب فراگیر با احساس مداوم و پایدار اضطراب مشخص می‌شود، در حالی که اختلال هراس حملات هراس ناگهانی و شدید را به همراه دارد. همچنین، اختلال اضطراب اجتماعی که طبق گزارش موسسه ملی سلامت روان (NIMH)، شامل ترس از حضور در موقعیت‌های اجتماعی و ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن است.
برای کنترل و درمان علائم اضطراب با عملکرد بالا، متخصصان سلامت روان ممکن است داروهای مختلفی را تجویز کنند که معمولاً شامل داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRI) هستند. این داروها به تعادل شیمیایی مغز کمک کرده و علائم اضطراب را کاهش می‌دهند.
علاوه بر دارودرمانی، درمان‌های روان‌شناختی نیز نقش مهمی در مدیریت اضطراب دارند. مشاوره و گفتگو با یک متخصص سلامت روان به شما کمک می‌کند تا استراتژی‌های مقابله‌ای مؤثر و تکنیک‌های ذهن‌آگاهی را یاد بگیرید که موجب بهبود کیفیت زندگی می‌شوند.
از جمله روش‌های درمانی مؤثر، درمان شناختی رفتاری (CBT) است که با شناسایی و تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی، به شما کمک می‌کند اضطراب خود را کنترل کنید. همچنین، تمرینات تنفس عمیق و آرام‌سازی می‌توانند در کاهش علائم اضطراب با عملکرد بالا بسیار مؤثر باشند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان این علائم را تجربه می‌کنید، مهم است که در اسرع وقت با متخصصان سلامت روان مشورت کنید. کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی با تیمی مجرب از روانشناسان و پزشکان آماده است تا با ارائه برنامه‌های درمانی جامع، شامل مشاوره، دارودرمانی و روش‌های شناختی رفتاری، به بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند.
همین امروز با ما تماس بگیرید و قدم اول را در مسیر کنترل اضطراب و بهبود سلامت روان خود بردارید. سلامت شما، اولویت ماست!
