بر اساس نتایج یک پژوهش، تقریباً نیمی از ۱۲۰۰ بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی در این مطالعه، دارای سابقه اختلال مصرف مواد بودند. مطالعه‌ای دیگر نیز نشان می‌دهد که احتمال ابتلای بیماران اسکیزوفرنی به اختلالات مصرف مواد، سه برابر بیشتر از افراد عادی در جامعه است.
در میان این بیماران، بیشترین موادی که مصرف یا سوءمصرف می‌شوند شامل کوکائین، الکل و حشیش هستند. این مواد عمدتاً در دسته مواد مخدر غیرقانونی قرار می‌گیرند و در میان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر هدف سوءمصرف قرار می‌گیرند.
اسکیزوفرنی معمولاً به عنوان نوعی اختلال در ارتباط با واقعیت شناخته می‌شود. علائم این بیماری به دو دسته‌ی علائم مثبت (مانند تغییر در ادراکات حسی) و علائم منفی (مانند انزواطلبی و کاهش توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره) تقسیم می‌شوند.
مصرف مواد مخدر می‌تواند علائم اسکیزوفرنی را تشدید کرده و حتی علائم جدیدی در بیمار ایجاد کند. بروز همزمان اسکیزوفرنی و اعتیاد ممکن است به صورت اختلال در عملکرد فرد بروز پیدا کند که برخی از نشانه‌های آن عبارتنداز:
اسکیزوفرنی یکی از اختلالات پیچیده‌ی روانی است که معمولاً در دوره‌ی اواخر نوجوانی تا اوایل سی سالگی بروز پیدا می‌کند. این بازه‌ی سنی و پیچیدگی علائم، شناسایی دقیق علل بیماری را دشوار کرده است.
عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی مختلفی می‌توانند در افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی و اختلال مصرف مواد به طور همزمان نقش داشته باشند. همچنین وجود یکی از این بیماری‌ها می‌تواند احتمال بروز بیماری دوم را نیز افزایش دهد؛ به این معنی که ابتلا به اسکیزوفرنی می‌تواند ریسک اعتیاد به مواد مخدر را بالا ببرد و بالعکس.
افرادی که سابقه‌ی خانوادگی روان‌پریشی دارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به اسکیزوفرنی قرار می‌گیرند. به همین ترتیب، وجود سوءمصرف مواد در میان اعضای خانواده می‌تواند احتمال ابتلای فرد به اعتیاد را افزایش دهد. گرچه ارتباط میان ژنتیک و اسکیزوفرنی تایید شده است، اما هنوز به طور کامل مشخص نیست که کدام ژن‌ها به طور مستقیم در انتقال این اختلال نقش دارند.
بسیاری از افرادی که با علائم اسکیزوفرنی دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است برای کاهش علائم یا مدیریت احساسات خود به مصرف مواد مخدر روی آورند.
این افراد ممکن است به دلیل فشاری که برای مقابله با علائم منفی بیماری احساس می‌کنند یا به امید ایجاد ارتباط بهتر با واقعیت، به سوءمصرف مواد روی بیاورند. هرچند سوءمصرف مواد ممکن است در کوتاه‌مدت تسکین موقت ایجاد کند، اما در بلندمدت به شدت مضر است و اغلب به وابستگی شدید به مواد مخدر و تشدید علائم روانی منجر می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف طولانی‌مدت و مزمن مواد مخدر می‌تواند نه تنها به اعتیاد شدید منجر شود، بلکه ممکن است خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی را نیز افزایش دهد.
در یک مطالعه بزرگ که در سال ۲۰۱۶ در دانمارک انجام شد، مشخص شد که بین سوءمصرف مواد و شروع علائم اسکیزوفرنی ارتباط قابل توجهی وجود دارد. در این تحقیق، مصرف کانابیس و سوءمصرف الکل، بیشترین ارتباط را با بروز اسکیزوفرنی در میان سایر مواد مورد بررسی نشان دادند.
از سوی دیگر، مطالعات متعددی تأکید کرده‌اند که مصرف زودهنگام کانابیس می‌تواند خطر بروز علائم روان‌پریشی در سال‌های بعدی زندگی را افزایش دهد. با این حال، این تحقیقات هنوز نتوانسته‌اند یک ارتباط قطعی و مستقیم بین مصرف مواد و ابتلا به اسکیزوفرنی را به طور کامل اثبات کنند. بر همین اساس، نیاز به انجام مطالعات بیشتر برای بررسی دقیق‌تر رابطه سوءمصرف مواد و اسکیزوفرنی همچنان احساس می‌شود.
رابطه اسکیزوفرنی و سوءمصرف مواد یکی از مباحث مهم در زمینه درمان‌های تخصصی اعتیاد است. تحقیقات نشان می‌دهد که اختلال در سیستم‌های انتقال‌دهنده عصبی، به ویژه دوپامین، نقش مهمی در این ارتباط ایفا می‌کند. دوپامین ماده‌ای شیمیایی در مغز است که در ایجاد احساس پاداش و انگیزه نقش دارد. در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، مسیرهای دوپامینی دچار اختلال می‌شوند و به شکل غیرطبیعی عمل می‌کنند.
از سوی دیگر، اختلال در مسیرهای پاداش مغزی، یکی از عوامل شناخته شده در بروز اعتیاد به مواد مخدر است. این اختلال می‌تواند باعث شود فرد مبتلا به اسکیزوفرنی در برابر تاثیرات مواد مخدر حساس‌تر باشد یا واکنش متفاوتی نسبت به مواد اعتیادآور نشان دهد.
بنابراین، علت اعتیاد در بیماران اسکیزوفرنی تا حد زیادی به تغییر در عملکرد سیستم دوپامینی مربوط می‌شود که ممکن است فرد را در معرض خطر بیشتری برای مصرف و سوءمصرف مواد قرار دهد.
درمان همزمان اسکیزوفرنی و اعتیاد چالش‌های خاص خود را دارد. بیمارانی که به این اختلالات دوگانه مبتلا هستند، معمولاً در مقایسه با سایر بیماران، کمتر به برنامه‌های درمانی طولانی‌مدت پایبند می‌مانند و نیاز به رویکردی ویژه‌تر دارند.
داروهای ضدروان‌پریشی سنتی برای کنترل علائم مختلف اسکیزوفرنی مؤثر هستند، اما در مدیریت همزمان اعتیاد به مواد مخدر کارایی کمتری نشان داده‌اند.
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که داروهای ضدروان‌پریشی نسل جدید مانند کلوزاپین و کوئتیاپین می‌توانند در درمان توامان اسکیزوفرنی و سوءمصرف مواد، اثربخشی بیشتری داشته باشند. این داروها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که علائم روانی را کاهش داده و در عین حال اثرات جانبی کمتری نسبت به داروهای قدیمی ایجاد کنند.
رویکردهای روان‌درمانی نیز، بخش مهمی از درمان دوگانه سوءمصرف مواد و اسکیزوفرنی را تشکیل می‌دهند. حتی اگر دارودرمانی به تنهایی کافی نباشد، تکنیک‌های روانشناختی می‌توانند تاثیر چشمگیری در بهبود وضعیت بیماران داشته باشند.
روش‌هایی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT)، مصاحبه انگیزشی (MI) و گروه درمانی، به بیماران کمک می‌کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای سالمی را یاد بگیرند، بدون اینکه به مصرف مواد مخدر یا الکل روی بیاورند. این درمان‌ها علاوه بر مدیریت علائم اسکیزوفرنی، به بیماران آموزش می‌دهند که چگونه در زندگی روزمره با چالش‌های روانی کنار بیایند و مسیر بهبودی را با موفقیت طی کنند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با اسکیزوفرنی و اعتیاد همزمان دست و پنجه نرم می‌کنید، طبیعی است که احساس سردرگمی یا ناامیدی داشته باشید. اما خبر خوب این است که برنامه‌های درمان بستری یا سرپایی تخصصی می‌توانند راه نجات شما باشند. با ترکیب روش‌های درمانی فشرده، مداخلات روانشناختی و پشتیبانی تخصصی، می‌توانید قدم‌های موثری به سوی بهبودی بردارید.
کلینیک ترک اعتیاد و روانپزشکی دی، با بیش از ۲۰ سال سابقه در زمینه درمان اعتیاد به مواد مخدر، با تکیه بر تیمی حرفه‌ای متشکل از روانپزشکان، روان‌شناسان، پرستاران مجرب و مشاوران تخصصی ترک اعتیاد، خدمات درمانی خود را به صورت بستری شبانه‌روزی و کاملاً تخصصی ارائه می‌دهد.
کلینیک دی همچنین آماده ارائه خدمات بستری روانپزشکی برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلالات روانی همزمان با اعتیاد می‌باشد. برای دریافت مشاوره تخصصی و آشنایی با روش‌های درمانی، همین امروز با مشاوران ما در کلینیک دی تماس بگیرید. ما همراه شما در مسیر درمان و بهبودی هستیم.
