ب۲ یا بوپرنورفین یکی از داروهای نیمه‌صنعتی مشتق‌شده از تبائین، یکی از آلکالوئیدهای موجود در گیاه خشخاش است. این دارو در دسته‌ی مواد شبه‌افیونی قرار می‌گیرد و برخلاف مخدرهای قوی مثل هروئین یا متادون، یک آگونیست جزئی محسوب می‌شود.
به عبارت ساده‌تر، بوپرنورفین گیرنده‌های مغزی مواد افیونی را تا حدی فعال می‌کند، اما شدت تأثیر آن کمتر از مواد مخدر قوی است؛ به همین دلیل معمولاً باعث سرخوشی شدید نمی‌شود.
ب۲ به دلیل اثرات مسکن و آرام‌بخش، در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از داروهای اصلی در درمان وابستگی به مواد مخدر، به‌ویژه تریاک، هروئین و حتی متادون، در بسیاری از کلینیک‌های ترک اعتیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال ۲۰۰۲ سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مصرف داروهایی مانند سابوتکس (Subutex) و سابوکسون (Suboxone) را که حاوی بوپرنورفین هستند، برای درمان اعتیاد به مواد افیونی تأیید کرد.
با این حال، مصرف بی‌رویه یا بدون نظارت پزشکی این دارو می‌تواند خطرناک باشد. وابستگی به ب۲ ممکن است به شکل پنهان بروز پیدا کند و فرد را به شدت به این دارو وابسته کند؛ به طوری که ترک ب۲ گاهی حتی از ترک سایر مخدرها دشوارتر است.
صرف‌نظر از اینکه قرص ب۲ برای کنترل دردهای مزمن یا در روند درمان اعتیاد به مواد مخدر مانند تریاک یا هروئین استفاده شود، این دارو می‌تواند با عوارض جانبی متعددی همراه باشد. مصرف این دارو، به‌ویژه در دوره‌های طولانی یا بدون نظارت پزشک، ممکن است برای سلامت جسم و روان فرد خطرناک باشد. رایج‌ترین عوارض مصرف ب۲ عبارتنداز:
علاوه بر این علائم، استفاده مداوم و طولانی‌مدت از بوپرنورفین ممکن است عوارض شدیدتری ایجاد کند که نیازمند پیگیری فوری پزشکی هستند. برخی از خطرناک‌ترین عوارض قرص ب۲ شامل موارد زیرهستند:
مانند سایر مواد افیونی، ب۲ با تأثیر بر گیرنده‌های اندورفینی مغز، موجب کاهش ترشح طبیعی اندورفین می‌شود. این فرآیند باعث بروز تحمل دارویی می‌گردد؛ یعنی فرد برای رسیدن به همان تأثیر قبلی، نیاز به مصرف دوزهای بالاتر دارد. تکرار این روند در نهایت به وابستگی جسمی و روانی و در ادامه اعتیاد به ب۲ منتهی می‌شود.
با وجود اینکه قرص ب۲برای کمک به درمان اعتیاد به مواد مخدر مانند تریاک، هروئین یا متادون تجویز می‌شود، اما خود این دارو نیز خاصیت اعتیادآور دارد.
اعتیاد به ب۲ یکی از مشکلات شایع در بین افرادی است که بدون آگاهی و مشاوره پزشکی، اقدام به مصرف یا افزایش دوز آن می‌کنند.مصرف ب۲ تحت نظر پزشک و به‌صورت کنترل‌شده، می‌تواند در کاهش علائم ترک و جلوگیری از بازگشت به مصرف مواد مؤثر باشد.
اما در برخی موارد، بیماران با این تصور اشتباه که ب۲ بی‌خطر است، اقدام به مصرف دوزهای بالاتر یا مصرف طولانی‌مدت ب۲ می‌کنند که به دلیل ناآگاهی از عوارض این دارو، دچار وابستگی روانی و جسمی به ب۲ شده و یا پس از مدتی دوباره به مصرف ماده مخدر قبلی بازمی‌گردند. مصرف خودسرانه این دارو، نه تنها روند درمان اعتیاد را مختل می‌کند، بلکه در برخی موارد منجر به اعتیاد دوگانه یا تشدید علائم می‌شود.
اعتیاد به قرص ب۲ می‌تواند هم علائم جسمی و هم نشانه‌های روانی و رفتاری داشته باشد. بسیاری از افرادی که به این داروی شبه‌افیونی وابسته می‌شوند، در ابتدا متوجه وابستگی خود نیستند، چراکه علائم آن می‌تواند مشابه دیگر اختلالات جسمی یا روحی باشد. شناسایی به‌موقع این نشانه‌ها، نقش مهمی در پیشگیری از وابستگی شدید و شروع درمان دارد.
از جمله رایج‌ترین علائم فیزیکی وابستگی به ب۲ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بسیاری ازافراد وابسته به مصرف ب۲، دچار نوسانات روحی و تغییرات رفتاری نیز می‌شوند، ازجمله:
ترک قرص ب۲ به‌ویژه در افرادی که مدت زمان طولانی از آن استفاده کرده‌اند، نیاز به برنامه‌ای اصولی، تدریجی و تحت نظارت متخصص دارد. از آنجایی که بوپرنورفین از خانواده داروهای شبه‌افیونی است، قطع ناگهانی آن می‌تواند علائمی شبیه ترک هروئین یا متادون ایجاد کند.
ترک ناگهانی و بدون نظارت پزشکی، ممکن است منجر به عود مجدد اعتیاد، مصرف بیش از حد پس از دوره پرهیز، و در مواردی حتی ایست قلبی و مرگ شود. به همین دلیل، شروع فرآیند ترک ب۲ حتماً باید با مشورت پزشک و در یک مرکز تخصصی ترک اعتیاد انجام گیرد.
علائم ترک ب۲ معمولاً در ۲ تا ۵ روز نخست به اوج خود می‌رسند و برخی از این علائم ممکن است تا چند هفته ادامه داشته باشند. شایع‌ترین نشانه‌های ترک ب۲ عبارتنداز:
ترک ب۲ معمولاً طی چند مرحله و با همراهی تیم درمانی انجام می‌شود، این مراحل شامل:
مرحله سم‌زدایی: در این مرحله دوز مصرفی ب۲ به‌تدریج کاهش می‌یابد تا بدن بدون شوک ناگهانی، دارو را دفع کند.
مدیریت علائم ترک: برای کاهش علائم جسمی و روانی، داروهای کمکی و تکنیک‌های درمانی مختلف توسط پزشک تجویز می‌شود.
حمایت روان‌درمانی و مشاوره: جلسات مشاوره، روان‌درمانی فردی و گروهی به بیمار کمک می‌کند تا وابستگی روانی به دارو را کاهش دهد و انگیزه خود را برای پاکی حفظ کند.
متاسفانه قرص ب۲ در بسیاری از مراکز ترک اعتیاد برای درمان وابستگی به مواد افیونی به کار می‌رود، اما این دارو نه‌تنها راه‌حل قطعی برای ترک اعتیاد نیست، بلکه می‌تواند منجر به وابستگی تازه‌ای شود.
ما در کلینیک ترک اعتیاد دی، روزانه با افرادی مواجه می‌شویم که به‌دلیل مصرف نادرست و تجویز غیراصولی قرص ب۲، علاوه بر عدم موفقیت در ترک مواد، به این دارو نیز وابسته شده‌اند.
کلینیک دی به‌جای تکیه بر داروهای جایگزین، با تمرکز بر درمان ریشه‌ای و تخصصی، خدمات متنوعی مانند بستری، درمان‌های سرپایی و پشتیبانی ۲۴ ساعته ارائه می‌دهد و بیماران را تا رسیدن به زندگی سالم همراهی می‌کند.