یکی دیگر از انواع طبقه بندی های ممکن و جالب مواد مخدر طبقه بندی تجربی است، که چون بر اساس تجارب شخصی پایه گذاری شده، ارزش علمی چندانی ندارد. برای مثال دوشوسوا، پس از تجربه کردن همه انواع مواد مخدر، می گوید:« برای شخص معتاد دو نوع ماده مخدر وجود دارد، یک نوع باعث پرواز و نوع دیگر موجب سفر می شود». او اختلاف این دو را برای معتاد اساسی می داند و اعتقاد دارد پرواز حالتی عالی و بدون قطع رابطه با حقیقت و دنیای حقیقی است، اما سفر باعث می‌شود که فرد خود را در جای دیگری احساس کند و گمان کند که خودش به تنهایی یک دنیا است.
دوشوسوا معتقد است که ماری جوانا، تریاک و حشیش باعث پرواز می‌شوند و موادی چون مورفین، هروئین، کوکائین، ال. اس. دی، مسکالین و آمفتامین ها انسان را به سفر می برند. طبقه بندی دوشوسوا به طبقه بندی هیپی‌ها نزدیک است، زیرا آن ها مواد مخدر را به مواد لطیف و سخت تقسیم می‌کنند.
تنها تفاوتی که در این طبقه‌بندی‌ها وجود دارد این است که هیپی‌ها مواد توهم زایی مانند ال. اس. دی را جز مواد لطیف می دانند که تعجب آور است. دونیکر می نویسد:« اکثر طبقه بندی های بالینی بر مبنای اثر اصلی روانی مواد مخدر است و بنابراین تفاوت های فردی مصرف کنندگان را کمتر در نظر می گیرند».
اگر چه بررسی اثر اصلی یک ماده، از نظر دارویی و قدرت آن در ایجاد مسمومیت و وابستگی روانی و جسمانی، یک حقیقت است، لیکن امروزه مقبولیت چندانی ندارد، زیرا تغییر حالت روانی حاصل از مصرف مواد مخدر را همیشه نمی‌توان اثر اصلی آن تلقی کرد.
اثر یک ماده ضمن این که به عواملی مانند نوع ماده، مقدار مصرف، راه مصرف، درجه خلوص و نظایر آن بستگی دارد، به عوامل مستمری مانند محیط اجتماعی، انگیزه‌های مصرف، شخصیت فرد، نظراتش درباره مواد مصرفی و انتظاراتش از آن ها نیز وابسته است.
به طور کلی سازمان روانی و شخصیتی فرد بر میزان تأثیر مواد مخدر اثر می گذارد تا جایی که می تواند اثر اصلی یک ماده را کاملاً تغییر دهد. این عوامل شخصیتی، که با آمادگی های فردی نیز مشهورند، می توانند تحت تأثیر محیطی قرار گیرند که مواد مخدر در آن محیط استفاده می شوند.
عوامل روانی _ اجتماعی بر اثرات مصرف الکل و تریاک، تأثیر نسبتاً مهمی بر جای می‌گذارند، لیکن به نظر می‌رسد که تأثیر این عوامل بر اثرات مواد توهم زا، از آن چه که تا کنون تصور می رفت، گسترده‌تر و تا حدود زیادی تعیین کننده این اثرات است.
