آشنایی با مواد مخدر اعتیاد آور توسط انسان و مصرف آن، پدیده اعتیاد را به وجود آورد، لذا درمان های گوناگونی برای برطرف کردن آن به کار گرفته شده که خوشبختانه هر روز این روش های درمانی پیشرفته تر و کامل تر می شود. رویکرد های درمانی در مورد سوء مصرف مواد مخدر بر حسب نوع مواد مخدر، الگوی مصرف، در دسترس بودن حمایت های اجتماعی، فرد آلوده و خصوصیات شخصیتش، متفاوت است. با توجه به این که شرایط متفاوتی بر اعتیاد مواد مخدر حاکم است، درمان خاص آن هم باید متناسب با نیاز های افراد طراحی شود. برخی از معتادان به مواد مخدر، مسائل دیگری مانند بهداشت روانی، شغل، سلامتی یا مشکلات اجتماعی دارند که درمان را بغرنج تر می‌کند.
درمان ها اغلب شامل رفتار درمانی، نگه دارنده یا حتی ترکیبی از این دو می‌شود. اگر افراد اعتیادشان را تحت درمان قرار دهند، می توانند یاد بگیرند که چگونه شرایطشان را کنترل و یک زندگی سرزنده و بهنجار داشته باشند. به طور کلی، هر چقدر فردی درمان بیشتری دریافت کند بهتر از آن است که تحت درمان قرار نگیرد. در این چارچوب، برخی از معتادان بر این باورند که می‌توانند خودشان مصرف مواد مخدر شان را کنار بگذارند و بدون درمان سعی می‌کنند مصرف مواد مخدرشان را متوقف کنند.
به هر حال، اغلب این تلاش ها در پرهیز بلند مدت با شکست مواجه می‌شوند. یافته های پژوهشی مؤسسه ملی سوء مصرف مواد مخدر آمریکا نشان می‌دهد که مصرف بلند مدت مواد مخدر تغییرات معنادار پایداری را در عملکرد مغز افراد (بعد از ترک مصرف مواد مخدر) به وجود می آورد. این تغییرات ممکن است برخی پیامد های رفتاری مخرب و وسواس عملی را که جزء ویژگی های اعتیاد تعریف می شود، به همراه داشته باشد. بنابراین بیولوژی توضیح می دهد چرا دستیابی به پرهیز بدون درمان مشکل است.
فرهنگ واژه فارسی درمان را به معنی چاره و علاج و دوا آورده است. درمان عبارت از حذف رفتار مریضی و نابهنجاری از یک طرف و جایگزینی رفتارهای بهنجار از طرف دیگر است و نیز عبارت است از کلیه راهبرد هایی که از بازگشت مجدد رفتار مرضی پس از درمان جلوگیری می کند. در حوزه درمان اعتیاد به ویژه درمان روان پزشکی و روان شناختی، اقدامات مختلفی از جمله دارو درمانی، مشاوره و درمان های روان شناختی و اخیراً نیز درمان های عصب - روان شناختی قابل اجرا هستند.
روان‌شناسان و روان پزشکان معتقدند، اعتیاد به مواد مخدر، الکل و دخانیات پدیده ای است که بر ابعاد مختلف وجود فرد از جمله وضعیت روانی، شخصیت، تفکر و توانایی های ذهنی و وضعیت جسمانی و فیزیولوژیکی فرد تأثیرات مخربی دارد. لذا برای درمان جامع و مؤثر، تمرکز بر تمام این ابعاد ضروری است.
اعتیاد یک بیماری مزمن و عود کننده است و مانند انواع دیگر بیماری های مزمن، درمان آن نیز فرآیندی تدریجی و مزمن دارد. در طول دوره درمان بیماری اعتیاد، بیماری و به زبان دیگر سوء مصرف مواد مخدر، ممکن است بارها عود کند. بی توجهی به پدیده عود اعتیاد، مزمن بودن درمان و روشن نکردن آن برای بیمار و خانواده اش، ممکن است موجب نا امیدی آن ها شود. هدف کلی درمان اعیتاد، ترک مصرف مواد مخدر، دستیابی به بالاترین حد عملکردی فردی و نگهداری این دو مهم است.
