در ادبیات و زبان فارسی به چیزی که ایجاد سستی و رخوت کند مخدر گفته می شود، اما آن چیزی که در فرهنگ عامه از کلمه مخدر و مواد مخدر برداشت می شود منظور کلیه داروهای اعتیاد آور اعم از داروهای کند کننده، توهم زا، محرک و خواب آور است.
مواد مخدر در نظر طبقات خاص جامعه نیز معنی و مفهوم جداگانه ای دارد و حتی فرد معتاد بسته به نوع ماده مخدر مورد مصرف هم در نزد افراد اجتماع و هم از نظر فکری، جسمی و اجتماعی می تواند فرق داشته باشد. البته بهترین تعریف مواد مخدر تعریفی است که تمام جنبه های اجتماعی، دارویی، روانی، فردی، فیزیولوژیکی را در بر می گیرد.
هر ماده ای که با تأثیر روی سیستم مرکزی اعصاب قادر به ایجاد تغییرات جسمانی، رفتاری و روانی در انسان باشد ماده مخدر نامیده می شود.
هر ماده ای که انسان پس از مصرف نسبت به آن وابستگی پیدا کند اعم از این که وابستگی روانی یا جسمانی باشد آن ماده را مخدر می گویند.
هر دارویی که پس از مصرف آن چنان تغییراتی در انسان ایجاد کند که از نظر اجتماعی این تغییرات قابل قبول نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت و واکنش نشان دهد ماده مخدر است.
هر دارویی که پس از مصرف طرز فکر مصرف کننده را به نحوی تغییر دهد که نسبت به مسائل سیاسی کشور بی تفاوت یا باعث جهان بینی متضاد گردد، از نظر سیاسی این ماده، ماده مخدر نامیده می شود.
ماده مخدر نامی عمومی برای انواع مختلفی از داروها و ترکیبات طبیعی، شیمیایی است که اغلب به دلیل احتمال ایجاد وابستگی به مصرف جزو مواد اعتیاد آور طبقه بندی شده و معمولاً خرید و فروش آن ها ممنوع است.
معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم متکی به مواد مخدر یا دارو شده است. یا به عبارت دیگر (قربانی هر نوع وابستگی دارویی یا روانی به مواد مخدر معتاد شناخته می شود) از نظر آسیب شناختی هر دارویی که پس از مصرف چنان تغییراتی را در انسان به وجود آورد که از نظر اجتماعی قابل قبول و پذیرش نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت یا واکنش نشان دهد که دارو مخدر است و کسی که چنین موادی را مصرف می کند معتاد شناخته می شود.
