مصرف بی رویه و روز افزون مواد مخدر به یک معضل اجتماعی، روانی و بهداشتی تبدیل شده و بنیادها و ساختارهای جوامع انسانی را در ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد تهدید جدی قرار داده است. مقالات منتشر شده در مجلات علمی تأثیر قابل ملاحظه اعتیاد در زندگی مردم آشکار ساخته و در زمینه سبب شناسی اعتیاد و راه های پیشگیری از آن مطالعات مختلفی انجام شده است.
بسیاری از افراد در برهه ای از عمر خود احتمالاً مشروبات الکلی مصرف کرده و اقلیتی از افراد نیز مواد مخدر غیر قانونی را مورد استفاده قرار می دهند. همه مردم مشکلات ناشی از مصرف الکل و مواد مخدر را تجربه نمی کنند، اما عده ای از آنان دچار مشکلات جدی خواهند شد، میزان مشکلات در افراد مختلف متفاوت است. فقط نوشیدن مشروبات الکلی و مواد مخدر نیست که باعث ایجاد مشکلات می شود بلکه پیامد های افراط در می خوارگی و مسمومیت با مواد مخدر نیز مشکل ساز است. زمانی فرد مبتلا به مشکل سوء مصرف الکل و مواد مخدر تلقی می شود که:
افراد معمولاً نسبت به اثرات الکل یا مواد مخدر دچار مشکل تحمل می شوند یعنی باید برای رسیدن به تأثیر روان شناختی مطلوب، مقادیر زیادتری از ماده مخدر یا الکل را مصرف کنند و قطع ناگهانی مصرف، غالباً باعث سندرم محرومیت می شود. بسیاری از افراد مشکلات جسمی و روانی دیگری را تجربه می کنند و اغلب، مصرف مواد مخدر اثرات زیانباری بر زندگی همسران، کودکان و دیگر اعضای خانواده، دوستان و همکاران آنان خواهد داشت. به طور خلاصه، مشکلات مربوط به مصرف الکل و مواد مخدر دارای ویژگی های زیر است:
خصوصیت اصلی و کلیدی اعتیاد عبارت است از میل به مصرف داروهای روان گردان، الکل یا دخانیات. میل به مصرف اغلب شدید و بسیار قوی است. اعتیاد حاصل تأثیر متقابل و پیچیده عوامل متعددی است. گشودن پیچیدگی های این عوامل است که چالش پژوهش مربوط به اعتیاد را فراهم می کنند. مثلاً شخصی از سه سال پیش آخر هفته ها حشیش مصرف می کرد، از ماه گذشته به مصرف روزانه این ماده روی آورده است او بیست ساله است و آرزو می کند که ای کاش می توانست در مقابل مصرف روزانه حشیش مقاومت کند.
مصرف حشیش در زندگی وی مشکل ایجاد کرده است. او مقدار زیادی پول صرف مصرف حشیش می کند، دیر به محل کار می رسد و در یاد آوری مطالب دچار مشکل شده است. نکته قابل توجه این است که چرا عده ای از مردم دچار مشکلات مربوط به مصرف الکل و مواد مخدر می شوند و هنگام بروز این مشکلات ما چگونه به این مشکل پاسخ دهیم، این سوالات پیچیده و فریبنده اند، بنابراین نباید انتظار جواب های ساده ای داشته باشیم.
