شــناخت فرآینــد شرطی شــدن در مســئله اعتیــاد از ســه جنبــه بســیار مهــم اســت.
شــاید بــرای شــما هــم اتفــاق افتــاده باشــد کــه یک بــار غــذای یــک ساندویچ فروشــی یــا رســتوران را امتحــان کــرده باشــید و بعــد از آن هــر بــار کــه از کنــار آن رســتوران رد می شــوید، بــزاق دهانتــان شــروع بــه ترشــح کنــد. بــه ایــن فرآینــد شرطی شــدن می گوینــد. در واقــع، شــما یک بــار طعــم و بــوی آن غــذا را چشــیده اید، امــا هــر بــار کــه از محــل رســتوران رد می شــوید، تنهــا یـادآوری آن خاطـره کافـی اسـت تـا بـزاق دهانتـان ترشـح شـود.
شرطی شـدن انــواع مختلفــی دارد. ایــن نــوع از شرطی شــدن به زبــان ســاده یعنــی پاســخ دادن بــه یــک محــرک در غیــاب وجــود واقعــی آن محــرک و تنهــا بــا یــادآوری خاطــرهای از آن.
یکـی از مهم تریـن عواملـی کـه سـبب بـروز وسوسـه، لغـزش بعـد از تـرک و عـود مجدد بیمـاری اعتیاد می شـود این اسـت که افراد بـه ارتباط با دوسـتان قبلی شـان یـا محیط هایـی کـه در گذشـته بـه آن رفت وآمـد داشـته اند، ادامـه می دهنـد. بـه افراد گفتـه می شـود که بایـد از شـبکه دوسـتان معتادی کـه قبـل از اعتیاد بـا آن ها تعامل داشـته اند، فاصلـه بگیرند.
برخـی افراد به اشـتباه فکـر می کنند که اگـر اراده کننـد، تعامـل و رفت وآمـد بـا ایـن دوسـتان تأثیـری نخواهد داشـت. البتـه ممکن است شـما را دوبـاره آلـوده کنند. حتی ممکن اسـت آن ها از تصمیم شـما برای ترک اسـتقبال کنند و شـما را تشـویق به تلاش بیشـتر بـرای تـرک اعتیاد کننـد، اما مسـئله این اسـت کـه فرآیند شرطی شـدن به طور ناخـودآگاه باعـث می شـود افرادی که شـما در گذشـته بـا آن ها مـواد مخدر مصرف کرده ایـد، بـرای شـما یادآوری کننـده و تداعی گـر مصـرف مـواد مخدر باشـند. درسـت همان طـور که دیـدن مغـازه ساندویچ فروشـی باعث می شـود که بزاق شـما شـروع به ترشـح کند.
بـه همین دلیل، شـما ناخواسـته با دیـدن ایـن افراد، هـوس مصرف دوبـاره را می کنیـد. دقیقـاً بـه همین علت اسـت که از افـراد خواسـته می شـود تا از کسـانی که بـا آن هـا مـواد مخدر مصـرف کرده انـد و نیـز محیط هـای مصـرف مـواد مخدر (برای مثال، اگـر در کارگاه، مغـازه یا زیرزمیـن مصرف میکرده انـد) فاصلـه بگیرند. حتی به افـرادی که در سـرویس بهداشـتی اقـدام بـه اسـتعمال مـواد مخدر می کرده انـد گفته می شـود که اسـتفاده از توالـت را محدود کننـد و زیـاد در توالـت نمانند.
جنبــه دوم شرطی ســازی بــه تأثیــر مــواد مخدر بــر ســاختار مغــز مــا مربــوط اســت. نوعــی از شرطی ســازی وجــود دارد کــه «خوگیــری» نامیــده می شــود. خوگیــری بــه این معنــا اســت کــه وقتــی شــما به طــور دائمــی در معــرض یــک محــرک قــرار می گیریــد، دیگــر بــه آن محــرک واکنــش نشــان نمی دهیــد. در مثالــی کــه پیــش از ایــن گفتــه شــد، فــرض کنیــد کــه شــما در همــان رســتوران یــا ساندویچ فروشــی به عنــوان آشــپز اســتخدام شــوید. طبیعــی اســت کــه بعــد از مدتــی طعــم و بــوی غذاهــا بــرای شــما عــادی و تکــراری خواهــد شــد و دیگــر ماننـد سـابق بـا استشـمام بـو، بـزاق دهانتـان ترشـح نخواهـد شـد. مغـز مـا هـم در برابــر مــواد مخدر و داروهــا بــه همیــن شــیوه عمــل می کنــد.
وقتــی فــرد بــرای بــار نخسـت، یک گـرم از مـاده ای ماننـد تریـاک را مصـرف می کنـد، ایـن دسـتگاه بـا فعال ســازی مــاده ای بــه نــام دوپامیــن در مغــز بــه آن پاســخ می دهــد. دوپامیــن در ابتـدا ممکـن اسـت سـبب احسـاس شـادی شـود، امـا بعـد از مدتـی بـدن فـرد نسـبت بـه یک گـرم تریـاک مقـاوم می شـود و فـرد نمی توانـد بـا مصـرف همـان مقـدار، همـان لـذت سـابق را تجربـه کنـد، زیـرا سیسـتم پـاداش مغـز نسـبت بـه ایــن مقــدار تریــاک شــرطی شــده و نوعــی خوگیــری در آن ایجــاد شــده اســت. بــه همین دلیــل، فــرد به طــور دائــم احســاس نیــاز می کنــد کــه مــاده بیشــتر و بیشـتری را بـرای رسـیدن بـه همـان احسـاس سـابق مصـرف کنـد. پدیـده ای کــه «تحمــل» نامیــده می شــود.
مســئله ســومی کــه به نوعــی بــه شرطی ســازی باز می گــردد، مربــوط بــه افــرادی اســت کــه بــرای درمــان بیماری هایــی ماننــد افســردگی یــا مشکلات جنسی دســت بــه خوددرمانــی به وســیله مصــرف مــواد مخدر می زننــد. ایــن کار باعــث می شــود کــه آن هــا بعــد از مدتــی بــرای داشــتن حــال خــوب یــا داشــتن یــک رابطــه جنســی رضایت بخــش شــرطی شــوند کــه حتمــاً مــواد مخدر مصــرف کننــد و به نوعــی محتــاج مــواد مخدر شــوند. به عبارت دیگــر، دارویــی کــه خــود قــرار بــوده آن هــا را معالجــه کنــد، چنــان وابســتگی ایجــاد می کنــد کــه به تدریــج خــود مبــدل بــه درد می شــود.
کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی با امکانات بیمارستانی و کادری متخصص آماده ارائه خدمات به صورت شبانه روزی می باشد.
