همسران، مادران، پدران و فرزندان سوء مصرف کنندگان مواد مخدر و سیگار نزدیک ترین فرد به بیماران بوده و اغلب پیامدهای ناشی از انواع مصرف مواد مخدر و سیگار متوجه آن ها خواهد بود. این اغلب تجارب بسیار دشواری را در دوران مصرف مواد مخدر بیمارشان تجربه می کنند و به دلیل تجربه مستقیم اثرات مواد مخدر دچار مشکلات زیادی از بعد جسمی، روانی و اجتماعی مانند مشکلات قلبی، عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی، آسیب های جسمی ناشی از آزارهای جسمی بیماران، بروز افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه، ترس و وحشت، گرایش به مصرف مواد اعتیادآور و داروهای مسکن و اختلال در روابط اجتماعی خواهند شد.
بسیاری از خانواده های بیماران وضعیت بیماری آن ها را پیگیری نموده اند. برخی نیز با آگاهی از اثرات ناشی از مصرف مواد مخدر و سیگار اقدام به شرکت در جلسات گروه درمانی نموده و وضعیت درمان بیمارانشان را پیگیری کرده‌اند. برخی از این خانواده‌ها تجارب موفقی در ارتباط با خود، بیماران و سایر اعضای خانواده داشته‌اند.
سعی کنید با خود و بیمارتان صادق باشید. احساسات خود را ابراز کنید. چنانچه از رفتارهای بیمارتان نگران و ناامید هستید بهتر است آن را عنوان نمایید. سعی کنید به شکل درست اقدام به بیان احساساتتان کنید. از درگیری و بحث های بیهوده با بیمارانتان بپرهیزید. چنانچه به هر دلیلی قصد تنبیه بیمارتان را دارید سعی نمایید خوب فکر کنید. از تصمیم‌گیری‌های عجولانه پرهیز نمایید.
تهدید‌هایی که قصد اعمال آن را دارید عملی باشد. از بیان تهدید‌های غیر عملی بپرهیزید. به عنوان مثال در یکی از جلسات گروه درمانی، همسر یکی از بیماران اظهار داشت. اگر جواب آزمایش مصرف همسرم مثبت باشد من بی درنگ وسایلم را جمع می‌کنم و منزل را ترک می نمایم. چون می‌دانم همسرم از این وضعیت خواهد ترسید و مصرف مواد مخدر را کنار می گذرد.
موضوع فوق بسیار جالب است. مشکلی که در بسیاری از خانواده های بیماران بهبود یافته و یا مصرف کننده سیگار وجود دارد. برخی از خانواده ها سعی می کنند از طریق ارعاب و ترس دست به اقداماتی بزنند که ممکن است بعداً پشیمان شده و حتی منجر به تشدید مشکلات بیمار، خانواده و گرفتار شدن خانواده ها در بازی بیماران شوند. در جلسه فوق از این عضو گروه پرسیده شد چقدر به تهدیدی که انجام می‌دهید اطمینان دارید؟ چقدر فکر می‌کنید اقدامی که انجام می‌دهید اثربخش است و چه نتیجه مورد نظر شما حاصل خواهد شد؟ چقدر فکر می‌کنید ابزار تهدید درست است؟ در پاسخ به این سوالات ایشان اظهار داشتند پس چه کنم؟
واقعیت این است که اغلب خانواده های بیماران از ارائه پاسخ دقیق و راهکار علمی عاجزند. البته شاید راه دیگری برای آن ها باقی نمانده است. آن ها تلاش کرده اند و از راهکارهای مختلفی استفاده نموده اما به نتیجه نرسیده‌اند. البته این مسئله مانع از یادگیری و کسب آموزش برای تلاش جهت تغییر رفتار خود و بیمار نمی‌شود.
به نظر می‌رسد گاهی لازم است به همسران و مادران بیماران دقیقاً توضیح داد که در برخورد با چنین شرایطی دقیقاً از چه کلماتی استفاده نموده و چه واکنشی را نشان دهند. در ارتباط با موضوع فوق باید از وسایل و ابزارهای مطمئنی استفاده نمود. ابزارهایی که قابل حصول بوده و ما را در دستیابی به اهدافمان یاری دهند. باید این ابزارها عینی و واقعی باشند، قابل سنجش بوده، از مشورت افراد مختلف استفاده کرده و متناسب با وضعیت جسمی، روانی و اجتماعی خود و بیماران طراحی شوند.
به عنوان مثال همسر یکی از بیماران در پاسخ اظهار داشتند، من به همسرم بارها گفته ام که تمامی زحمات من را به هدر می دهی. همه بار مشکلات زندگی را من به دوش کشیده ام. اما تو با مصرف سیگار همه کار من را خراب می کنی.
